Wandelroute Reeuwijkse Plassen (20 km)

Het Groene Hart: groen onder druk

Je wandelt hier midden in het Groene Hart, misschien wel het meest iconische landschap van Nederland. De naam klinkt idyllisch – en op het eerste gezicht is het dat ook. Weilanden tot aan de horizon, glinsterende plassen, sloten met eenden, molens die onverstoorbaar draaien, en knotwilgen die hun eigen schaduw groeten. Maar schijn bedriegt: dit groene hart klopt steeds onregelmatiger.

Het Groene Hart is het open, landelijke gebied dat als een ademruimte ligt tussen de vier grote steden van de Randstad: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Ooit was het geen bewuste keuze voor natuur, maar eerder een praktische noodgreep: de drassige veengrond was simpelweg te slap om op te bouwen. Waar de steden groeiden, bleef dit middengebied leeg. Die leegte kreeg in de jaren ’50 een naam én een missie: “het Groene Hart”, bedoeld als buffer tegen de oprukkende verstedelijking.

Maar de druk is sindsdien alleen maar toegenomen. Steden en dorpen kruipen steeds verder richting het groen, snelwegen snijden er dwars doorheen, bedrijventerreinen happen aan de randen, en nieuwe villaparken nestelen zich waar ooit kieviten broedden. En dan is er nog de bodemdaling: de veenbodem zakt soms met wel 1 tot 2 centimeter per jaar. Sommige stukken liggen inmiddels meters onder NAP, wat betekent: pompen, pompen en nog eens pompen.

Toch blijft het Groene Hart dapper overeind, geholpen door natuurherstel, agrarisch natuurbeheer en strenge bouwregels. Want dit is geen vanzelfsprekend landschap, maar een dagelijks compromis tussen economie en ecologie. Wandel hier, en je loopt door een bewuste keuze, een levende bufferzone in een van de dichtstbevolkte gebieden van Europa.

Reeuwijkse Plassen: verzakking en vakantiedromen

Van alle plassengebieden in Zuid-Holland zijn de Reeuwijkse Plassen misschien wel de meest toegankelijke. Vanaf het station zie je na een korte wandeling al het water glinsteren tussen de rietkragen en knotwilgen. Rustig, landelijk. Maar vergis je niet: dit is geen oer-Hollands natuurwonder, maar mensenwerk van topklasse.

Ooit lagen hier weilanden. Tot de turfhonger toesloeg. In de 17e en 18e eeuw groeven arbeiders het veen af voor brandstof. De plassen die we nu zien, zijn letterlijk wat er overbleef: gaten gevuld met water. De turf verdween richting Gouda, waar hij werd opgestookt in bierbrouwerijen, steenovens en de beroemde pijpenmakerijen.

Tegenwoordig is het een paradijs voor zeilers, vissers en natuurliefhebbers – en voor wie zich een villa met aanlegsteiger kan veroorloven. Maar onder het glinsterende water schuilt een probleem: de veenbodem die wél bleef liggen, zakt langzaam weg. Soms met 1 tot 2 centimeter per jaar. Daardoor liggen sommige polders inmiddels meer dan 5 meter onder NAP. Dat vraagt om constante bemaling, plus een flinke portie Hollandse koppigheid.

Daar komt nog wat recreatiedruk bij. Op zomerse dagen dobberen hier meer bootjes dan eenden, en kunnen rietkragen en broedvogels het zwaar krijgen. Het waterschap balanceert tussen beschermen en beleven: sommige plassen zijn Natura 2000-gebied, andere vrij voor watersport.

Wandelaars hebben gelukkig hun eigen rijk: de smalle kades tussen de plassen, waar je kilometerslang kunt lopen met water aan weerszijden en alleen het gezelschap van futen, ganzen en rietzangers. Op zulke momenten begrijp je waarom dit gebied, ondanks alles, nog altijd een oase is. En dat midden in de Randstad.

De Wiericken: van waterlinie tot koninklijke rel

Halverwege de route kruis je de Enkele Wiericke: op het oog een rustig kanaaltje, maar met een verleden dat leest als een spannend geschiedenisboek. Samen met de parallel gelegen Dubbele Wiericke vormde dit water ooit een sleutelstuk van de Oude Hollandse Waterlinie: een geniaal verdedigingssysteem waarin water het wapen was.

Bij dreigend gevaar konden de dijken worden doorgestoken, waardoor het polderlandschap veranderde in een ondoordringbare moeraszee. Tenminste, dat was het plan. Tijdens het rampjaar 1672 gooide Koning Winter roet in het eten: het onder water gezette land vroor dicht, en Lodewijk XIV marcheerde doodleuk met 8.000 soldaten en 1.400 paarden over het ijs richting Holland.

De smalle Prinsendijk langs de Enkele Wiericke werd daarna versterkt – op bevel van prins Willem III van Oranje – en kreeg zelfs een klein fort: het Fort bij de Goejanverwellesluis. En juist die plek zou ruim een eeuw later toneel worden van een koninklijk schandaal.

In 1787 werd Wilhelmina van Pruisen, de echtgenote van stadhouder Willem V, bij de Goejanverwellesluis tegengehouden door patriotten. Haar koets mocht niet door, ze werd verhoord en vernederd. Het nieuws bereikte Berlijn. Haar broer, de koning van Pruisen, was woest. Een leger van 20.000 man trok richting Holland, de patriotten werden verdreven en de politieke kaarten opnieuw geschud.

Vandaag oogt het hier vredig – koeien, kieviten, sloten, stilte – maar wie goed kijkt, ziet dat het landschap nog steeds littekens draagt van dat roerige verleden. En het valt niet te ontkennen: dat maakt het alleen maar mooier om doorheen te wandelen.

Steinse Tiendweg

Een van de hoogtepunten van deze wandeling is zonder twijfel de Steinse Tiendweg. Deze eeuwenoude kade voert je dwars door Polder Stein, een van de laagst gelegen delen van het Groene Hart. In de 17e eeuw was dit een belangrijke verbindingsroute tussen de dorpen in de omgeving. Postkoetsen en boerenwagens trokken hier dagelijks voorbij.

In de loop der tijd raakte het pad in verval, maar dankzij de inzet van wandelvereniging Te Voet en verschillende overheden werd het in 2006 volledig gerestaureerd. Vandaag de dag kun je er weer wandelen zoals eeuwen geleden, langs slootjes, rietlanden en grazende koeien. Met een beetje geluk zie je in het voorjaar een grutto of kievit baltsen boven het weiland.

Op deze site vind je ook een wandelroute Haastrecht & Steinse Tiendweg, met veel meer info over deze schilderachtige verbindingsroute.