Wandelroute Gasterse Duinen & Oudemolensche Diep (9 km)

Oudemolensche Diep

De Drentsche Aa is een stelsel van beken in Drenthe, die uiteindelijk in Groningen uitkomen. De hoofdader is het Oudemolensche Diep. Ter hoogte van Gasteren heet dit beekje nog Gasterse Diep.

Ooit was dit een gebied van moerasbossen. Toen ik 20 jaar geleden voor het eerst dit gebied verkende en af en toe iets te nieuwsgierig buiten de paden kwam, zakte ik een keer tot mijn lies weg in een weiland. Wees gerust, dit zal je nu niet meer overkomen. Maar het geeft wel aan wat voor gebied dit vroeger was. Nog steeds kan het af en toe heel drassig zijn.

Ommekeer

Het scheelde niet veel of dit stroomdallandschap had er nu heel anders uitgezien. In de jaren 60 dreigde het op de schop te gaan door een ruilverkaveling, maar natuurbeschermers wisten dat te voorkomen. Inmiddels heeft Staatsbosbeheer meer dan 2000 ha in bezit.

Langs het Oudemolensche Diep zijn mooie blauwgraslanden ontstaan met orchideeën. Indrukwekkend: meer dan de helft van alle plantensoorten in Nederland vind je hier terug.

Roestig water

Op sommige plassen langs het wandelpad lijkt het wel alsof er olie op het water drijft. Er is iets anders aan de hand: het gaat om ijzerrijk kwelwater dat hier naar boven komt en gaat roesten zodra het in aanraking komt met zuurstof. Bij dit roestige water zie je soms ook een vliesje. Dat vliesje komt door bacteriën die zich hier prima vermaken.

Gasterse Duinen

De Gasterse Duinen, tussen Gasteren en Oudemolen, is een golvend heidegebied waar ook stuifzand en vennetjes voorkomen. Het is een van de mooiste stuifzandgebieden van Nederland. En ook de ligging is uniek: het ligt ingeklemd tussen het Gasterse Diep, het Oudemolensche Diep en het Anlooër Diepje.

Voor mij is dit stuifzandgebied een van de mooiste voorbeelden in Nederland van wat helder en consequent natuurbeheer kan opleveren. In de jaren 90 kwam ik hier als Pieterpad-loper voor het eerst langs. Het was toen nog amper toegankelijk. Vanaf de zijlijn zag het er ook nog niet zo indrukwekkend uit. Het was volgroeid met het pijpenstrootje, een soort gras dat vaak heide overwoekert.

Sindsdien zijn de Gasterse Duinen alleen maar mooier geworden. Dankzij begrazing door Schoonebeker-schapen en Schotse Hooglanders is de heide weer terug. En fijn voor wandelaars: ook zij mogen dit natuurgebied nu betreden. Maar dan wel zonder hond, want honden worden hier geweerd.

Ontstaan Gasterse Duinen

De Gasterse Duinen dateren uit de voorlaatste ijstijd, bijna 200.000 jaar geleden. Toen heersten er nog flinke zandstormen. Diepe smeltwatergeulen raakten opgevuld met zand. Op sommige plaatsen ontstonden zandheuveltjes.

Vennen

Aan de westkant van de Gasterse Duinen liggen een paar vennen, het Voorste en Achterste Veen. Lang geleden – meer dan 100.000 jaar terug – liep hier het Gasterse Diep, het hogergelegen deel van het Oudemolensche Diep. Die stoof 10.000 jaar geleden geleidelijk dicht en deze vennen bleven over.

Bijzondere planten

• veldbies
• blauwe knoop
• klokjesgentiaan
• veenmos
• lavendelheide
• kleine veenbes
• brede orchis
• ronde zonnedauw
• dopheide

Bijzondere vogels

• dodaars
• zomertaling
• nijlgans en andere ganzen

Meer natuur

Verder opvallend is de wilde gagel, een struik die vaker voorkomt in veengebieden en vochtige heide. Gagelstruiken kunnen 1 tot 1,5 m hoog worden. In het voorjaar zitten ze vol katjes. Die hebben een opvallende geur zodra je ze fijnwrijft.

Voor recente natuurwaarnemingen: waarneming.nl/locations/229134/

Hunebed D10

Het hunebed in Gasterse Duinen, aangeduid met D10, is 1 van de mooiste van heel Drenthe. Hier kwamen vroeger veel reizigers langs die nog nooit eerder een hunebed hadden gezien. En dit is niet zomaar een hunebed: ooit werd het De Kut van de Duivel genoemd. Op de stenen zouden levende mensen geofferd worden.

Hunebed D10 stamt vermoedelijk uit de trechterbekercultuur en is niet meer compleet. Van de 4 dekstenen zijn er nog 2 over. Verder heeft het 7 draagsteunen en 2 sluitstenen.

Oude handelsroute door de Gasterse Duinen

Hunebed D10 ligt aan een voormalige hoofdroute van Coevorden naar Groningen. Ten noorden van de hunebed kun je nog karrensporen uit de middeleeuwen zien. Hier reden paard & wagen en postkoetsen over. Door dit verkeer kon het gebied niet dichtgroeien, wat zandverstuivingen in de hand werkte.

Later kwam de handelsroute oostelijker te liggen, richting de Hondsrug. Het duingebied groeide alsnog dicht, voor een deel met veen. Dat veen bleek later weer nuttig voor turfwinning. Het Voorste en Achterse Veen werden afgegraven. Daardoor ontstonden de 2 vennen.

Meer weten over de Drentsche Aa

• Tweevoeter-blogpost: Nationaal Park Drentsche Aa
• www.ontdekdedrentscheaa.nl/
• www.drentscheaa.nl