Wandelroute Hooge Hof & Deeneplaat (6 km)

De Biesbosch: van ramp naar getijdenparadijs

De Biesbosch zoals we die nu kennen – een wirwar van kreken, eilanden en wuivend riet – vindt zijn oorsprong in de Sint-Elisabethsvloed van 1421. In de nacht van 18 op 19 november braken de dijken van de toenmalige Grote Waard door als gevolg van een zware stormvloed. Tegen de ochtend waren tientallen dorpen verzwolgen door het water, en landbouw werd op grote schaal onmogelijk. In de jaren daarna transformeerde de vruchtbare polder naar een doolhof van kreken en modderbanken: dijken bleven doorbreken, rivierlopen veranderden, sedimenten werden aangevoerd, riet- en biezenvelden namen toe. De Biesbosch was geboren.

Eeuwenlang bleef dit gebied in de greep van het getij. Twee keer per dag stroomde het water naar binnen, twee keer per dag trok het zich terug. Maar het was geen zout water, zoals aan de kust – het was zoet. Of eigenlijk: brak. Tot 1970 drong bij vloed zout zeewater via het Haringvliet door tot diep in de Biesbosch. Toen de Deltawerken het Haringvliet afsloten, veranderde alles opnieuw. Het zout verdween, het werd volledig zoetwater. Planten die van brak water hielden, stierven weg. Nieuwe soorten namen hun plaats in. Het landschap transformeerde opnieuw.

Tegenwoordig is de Biesbosch het grootste zoetwatergetijdengebied van West-Europa, met dagelijkse schommelingen in waterstand van zo’n 70 tot 120 cm. De natuur, de flora en fauna, het landschap zoals het nu is, zijn het resultaat van eeuwenlange interactie tussen mens, water, rivieren, zout/brak/zoet water, sedimentatie én verwaarlozing. Wat begon met ramp, is uitgegroeid tot een dynamisch en verbluffend natuurlijk mozaïek.

Hooge Hof: teruggegeven aan het water

Ooit was Hooge Hof slechts landbouwgrond, keurig verdeeld in rechte kavels. Maar in 2007 kreeg de natuur het terug. Dijken werden doorgestoken, water mocht vrij stromen, en binnen enkele jaren ontstond een moeras vol riet, kreken en vogels die hier hun thuis vonden.

Het was een van de grootste ontpolderingsprojecten van Nederland. Waarom juist hier? Hooge Hof ligt strategisch: door dit gebied te laten overstromen, creëer je extra waterberging. Bij hoge rivierafvoeren kan het water zich hier verspreiden, wat stroomafwaarts de druk vermindert. Natuurherstel én waterveiligheid in één project.

Wat het gebied bijzonder maakt, is het getij. Tweemaal per dag stijgt het waterpeil, tweemaal daalt het weer, een dans die wordt bepaald door de stand van de maan en de afvoer van de Rijn. Bij hoog water staan de rietkragen deels onder, bij laag water komen modderige oevers bloot. Die dynamiek trekt vogels die nergens anders in Nederland zulke omstandigheden vinden.

En met succes. Voor vogels is het hier een waar paradijs. Grote zilverreigers schrijden door het ondiepe water, terwijl lepelaars met hun lepelsnavels heen en weer zwaaien op zoek naar kleine visjes en garnalen. De blauwe kiekendief jaagt laag over het riet, en soms cirkelt hoog boven alles de indrukwekkende zeearend. Met zijn 2,5 meter vleugelspanwijdte is hij een echte koning van de lucht. In de winter trekken duizenden eenden en ganzen hierheen om te overwinteren, waardoor het gebied gonst van leven, zelfs op de meest stille dagen.

Sta je hier bij hoogwater, dan zie je de Biesbosch zoals die honderden jaren was: een waterwereld in beweging. Bij laagwater onthult het gebied zijn geheimen: glibberige oevers waar lepelaars foerageren, drooggevallen kreken waar vissen wachten op de volgende vloed. Het is een landschap dat nooit hetzelfde is.

Deeneplaat: grienden en eilanden die groeien

De Deeneplaat was ooit een afgelegen eiland, alleen bereikbaar per boot. Een wereld van kreken, wilgenbosjes en wuivend riet, waar tijd soms leek stil te staan. Sinds 2015 is dat veranderd: een houten bruggetje, aangelegd door wandelvereniging TeVoet samen met Staatsbosbeheer, maakt het eiland nu toegankelijk met droge voeten.

Het eiland groeit langzaam, dankzij het getij: tweemaal per dag brengt het water zand en slib aan, geeft het ruimte aan wilgen en riet, en creëert het voortdurend nieuwe eilandjes. Het landschap is een mix van natte graslanden en ruisende wilgenbosjes. De ribbels van oude grienden (wilgenbossen die om de paar jaar werden gekapt voor manden, dijkvlechtwerk en meubels) zijn nog steeds zichtbaar. Wie goed luistert, hoort misschien de waterral,  een schuwe moerasvogel waarvan de roep klinkt als een knorrend varken.

De Zwarte Keet: herinnering aan een verdwenen wereld

Midden op Deeneplaat staat een zwartgeteerd houten huisje: de Zwarte Keet. Op het eerste gezicht lijkt het een eenvoudig hutje, maar het is een monument van een verdwenen leefwereld.

Hier werkten de griendwerkers, mannen die wilgentenen kapten voor manden, dijkvlechtwerk en meubels. Vooral in de 19e en vroege 20e eeuw was de Biesbosch hun domein: nat en ruig, elke dag anders door eb en vloed. Ze verbleven soms wekenlang in zulke keetjes, met een strozak, een kachel en weinig meer. Het werk was zwaar, maar relatief goed betaald, en de vraag naar tenen enorm.

Na de Tweede Wereldoorlog veranderde alles. Kunststoffen en beton vervingen de tenen, machines namen het werk over, en de Biesbosch transformeerde van productielandschap naar wild, verwilderd natuurgebied. De Zwarte Keet werd liefdevol gerestaureerd en fungeert nu als expositieplek, waar je historische gereedschappen en foto’s kunt zien en de verhalen van de griendwerkers kunt horen.

De Keet staat als tastbaar symbool voor een tijd waarin mens en natuur elkaar dagelijks ontmoetten. Een herinnering aan een landschap dat zich blijft vernieuwen, elke dag weer.