Wandelroute Haarmühle & Witte Veen (4/8 km)

LENGTE 4/8 km
TYPE rondje
REGIO Overijssel
BEGIN Landgasthof Haarmühle, nabij Buurse
EIND idem
HONDEN aangelijnd toegestaan
LANDSCHAP bos | grens | heide | rododendrons | Twente | vennen | vogels | watermolens | weilanden
MAKER Wessel Zweers
LAATSTE UPDATE 20250620

Geen routebeschrijving beschikbaar, gebruik het kaartje.
liever een andere wandelroute?

In de Middeleeuwen was het Witte Veen een desolate en zelfs wat lugubere plek. Nu in de 21e eeuw is het een van de mooiste natuurgebieden in Twente – met dank aan Natuurmonumenten. Nog mooier en verrassender dan de rechte lijnen op de kaart doen vermoeden.

Het Witte Veen

Dit veengebied vormde ooit een schakel in een keten van veengebieden op de grens van Nederland en Duitsland. Van noord naar zuid:

  • Drenthe: Bargerveen
  • Overijssel: Aamsveen, Witte Veen en Haaksbergerveen
  • Gelderland: het Wooldse Veen

In de 19e en 20e eeuw werden deze veengebieden grotendeels afgegraven voor landbouw en raakte de keten versnipperd. Maar er kwam een kentering. In 1982 kwam een groot deel van het Witte Veen in het bezit van Natuurmonumenten. Sindsdien werken vrijwilligers hard om het oude karakter nieuw leven in te blazen.

Nu 40 jaar later is het een bonte mix van zandweggetjes, eikenlanen, veen, bos, heide, graslanden, vennen en poelen. Schotse hooglanders houden het gebied open. Dat zorgt voor gevarieerde plantengroei. Door de aanleg van poelen en slenken is het aantal boomkikkers flink toegenomen.

Waar komt de naam Witte Veen vandaan?

Vanwege 2 bijzondere planten. In het Witte Veen groeien volop eenarig wollegras en veenpluis. Ze geven allebei witte accenten aan het landschap: wollegras heeft lange witte haren en veenpluis witte pluizen.

Smokkelen over de grens

Het grensgebied stond vroeger ook bekend als smokkelgebied. Vooral vlak na de Tweede Wereldoorlog waren er veel smokkelroutes in gebruik. Spannende verhalen doen de ronde over nachtelijke tochten door het veen, waarbij smokkelwaar werd overgedragen aan de andere kant van de grens.

Galgenbult

Vlak voor het einde van deze wandeling passeer je een heuse galg – nou ja, een reconstructie daarvan. Een galg in een natuurgebied? Ja, deze plek lag bewust aan een doorgaande handelsweg van Münster naar Deventer. Dan kon iedereen goed zien wat er met misdadigers gebeurde.

Tijdens de Dertigjarige oorlog (1618-1648) is de Galgenbult veel gebruikt. Vlakbij ligt ook het Schavotveldje. Vermoedelijk werden daar de beenderen van veroordeelde misdadigers begraven, maar helemaal zeker is dat niet.

Volgens lokale overlevering zou de Galgenbult ook bekend hebben gestaan als een plek waar het spookte. Vooral in de avonden zouden wandelaars liever een omweg nemen om deze plek te vermijden.

Hoe komen al die rododendrons in dit veengebied?

Tijdens de wandeling zul je opvallend vaak rododendrons tegenkomen. Die zijn te danken aan de Twentse textielfamilie Van Heek, een van de machtigste textielfamilies van Twente, vooral bekend uit Enschede. Hun bezittingen in het buitengebied lieten ze vaak verfraaien met lanen, vijvers en exotische planten zoals rododendrons, bedoeld als ‘groene buitenplaatsen’ om de drukte van de industrie te ontvluchten.

De familie Van Heek was ooit eigenaar van het Witte Veen (en ook van het Buurserzand). Bedoeling was om er een soort kuuroord voor arbeiders van te maken. Zo ver is het echter nooit gekomen, maar nog steeds zijn er verschillende Van Heek-sporen in het veengebied zichtbaar. Waaronder de vele rododendrons.

Bijzondere flora

  • bijzondere veenmossen
  • zeldzame libellensoorten: hoogveenglanslibel en Noordse glazenmaker
  • klokjesgentiaan
  • eenarig wollegras
  • veenpluis
  • lavendelheide

Bijzondere fauna

  • de zeldzame boomkikker (vooral in het voorjaar)
  • bijzondere vlinders: het heideblauwtje
  • vleermuizen
  • diverse bijzondere vogelsoorten

Met wat geluk kun je in het voorjaar of najaar overvliegende kraanvogels horen of zien. Hun karakteristieke roep klinkt ver over het veen.

Werk in uitvoering

De ontwikkeling van het Witte Veen is nog lang niet afgerond. Wat er zoal nog aan plannen ligt:

  • de aanleg van nog meer heidepoelen om de zeldzame kamsalamander in Nederland te behouden,
  • het kappen van het naaldbos aan de zuidrand om de grondwaterstand te verhogen en daarmee de heideveentjes te behouden,
  • het ondieper maken van de Hegebeek, waardoor het water minder hard wegstroomt en de grond natter wordt – goed voor bijzondere natuur.

Meer weten? Kijk op www.natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/witte-veen.

Horeca

Bij begin en eind.

Beginpunt

Deze wandelroute begint en eindigt in Duitsland, maar loopt voor het overgrote deel door Nederland. Klinkt misschien een beetje apart, maar het Witte Veen is een grensoverschrijdend natuurgebied. Aan de Duitse kant is de toegankelijkheid het beste en is er ook nog parkeergelegenheid.

Stevig schoeisel

In regenrijke perioden kunnen sommige paden erg modderig zijn. Trek dus stevige schoenen aan.

Openbaar vervoer

Landgasthof Haarmühle is alleen op werkdagen met een buurtbus vanuit Haaksbergen te bereiken.

Inkortingsmogelijkheden

De hoofdvariant is 8 km lang, maar als je even het kaartje bekijkt, zul je minstens 3 inkortingsmogelijkheden ontdekken. Daarmee wordt de lengte 4, 5 of 6,5 km.

Drukte

Haarmühle kan in het weekend flink druk zijn, met vele honderden bezoekers en meerdere terrasjes. Bedenk voor jezelf of je die gezelligheid een pluspunt of een minpunt vindt. Hoe dan ook: verwacht geen knus & intiem wandelcafeetje.

Met de klok mee of tegen de klok in?

Uiteraard kun je elke rondwandeling sowieso altijd in 2 richtingen lopen. Mijn tip voor deze route: doe ‘m met de klok mee. Dat heeft te maken met veiligheid. In het noordwestelijke deel valt het wandelpad (een smal en bochtig pad tussen rododendrons) namelijk een stukje samen met een MTB-route. Die rijden dit stukje altijd van noord naar zuid. Dus als je hetzelfde pad juist in omgekeerde richting volgt, dan loop je eventuele fietsers tegemoet en zie je ze sneller aankomen.

Credits

Deze wandelroute had ik zelf uitgestippeld aan de hand van OpenStreetMap. Tijdens de wandeling ontdekte ik echter dat mijn bedenksel bijna helemaal samenviel met de blauwe paaltjesroute van Natuurmonumenten. Zo origineel was ik dus blijkbaar niet. Eerlijk is eerlijk: credits dus naar Natuurmonumenten. Zij hebben bovendien mooi werk in dit gebied verricht.

Update juni 2025

De route is een klein stukje gewijzigd vanwege een afgesloten pad langs een boerenerf.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

LENGTE 4/8 km
TYPE rondje
REGIO Overijssel
BEGIN Landgasthof Haarmühle, nabij Buurse
EIND idem
HONDEN aangelijnd toegestaan
LANDSCHAP bos | grens | heide | rododendrons | Twente | vennen | vogels | watermolens | weilanden
MAKER Wessel Zweers
LAATSTE UPDATE 20250620

Geen routebeschrijving beschikbaar, gebruik het kaartje.
liever een andere wandelroute?

In de Middeleeuwen was het Witte Veen een desolate en zelfs wat lugubere plek. Nu in de 21e eeuw is het een van de mooiste natuurgebieden in Twente – met dank aan Natuurmonumenten. Nog mooier en verrassender dan de rechte lijnen op de kaart doen vermoeden.

Horeca

Bij begin en eind.

Beginpunt

Deze wandelroute begint en eindigt in Duitsland, maar loopt voor het overgrote deel door Nederland. Klinkt misschien een beetje apart, maar het Witte Veen is een grensoverschrijdend natuurgebied. Aan de Duitse kant is de toegankelijkheid het beste en is er ook nog parkeergelegenheid.

Stevig schoeisel

In regenrijke perioden kunnen sommige paden erg modderig zijn. Trek dus stevige schoenen aan.

Openbaar vervoer

Landgasthof Haarmühle is alleen op werkdagen met een buurtbus vanuit Haaksbergen te bereiken.

Inkortingsmogelijkheden

De hoofdvariant is 8 km lang, maar als je even het kaartje bekijkt, zul je minstens 3 inkortingsmogelijkheden ontdekken. Daarmee wordt de lengte 4, 5 of 6,5 km.

Drukte

Haarmühle kan in het weekend flink druk zijn, met vele honderden bezoekers en meerdere terrasjes. Bedenk voor jezelf of je die gezelligheid een pluspunt of een minpunt vindt. Hoe dan ook: verwacht geen knus & intiem wandelcafeetje.

Met de klok mee of tegen de klok in?

Uiteraard kun je elke rondwandeling sowieso altijd in 2 richtingen lopen. Mijn tip voor deze route: doe ‘m met de klok mee. Dat heeft te maken met veiligheid. In het noordwestelijke deel valt het wandelpad (een smal en bochtig pad tussen rododendrons) namelijk een stukje samen met een MTB-route. Die rijden dit stukje altijd van noord naar zuid. Dus als je hetzelfde pad juist in omgekeerde richting volgt, dan loop je eventuele fietsers tegemoet en zie je ze sneller aankomen.

Credits

Deze wandelroute had ik zelf uitgestippeld aan de hand van OpenStreetMap. Tijdens de wandeling ontdekte ik echter dat mijn bedenksel bijna helemaal samenviel met de blauwe paaltjesroute van Natuurmonumenten. Zo origineel was ik dus blijkbaar niet. Eerlijk is eerlijk: credits dus naar Natuurmonumenten. Zij hebben bovendien mooi werk in dit gebied verricht.

Update juni 2025

De route is een klein stukje gewijzigd vanwege een afgesloten pad langs een boerenerf.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Het Witte Veen

Dit veengebied vormde ooit een schakel in een keten van veengebieden op de grens van Nederland en Duitsland. Van noord naar zuid:

  • Drenthe: Bargerveen
  • Overijssel: Aamsveen, Witte Veen en Haaksbergerveen
  • Gelderland: het Wooldse Veen

In de 19e en 20e eeuw werden deze veengebieden grotendeels afgegraven voor landbouw en raakte de keten versnipperd. Maar er kwam een kentering. In 1982 kwam een groot deel van het Witte Veen in het bezit van Natuurmonumenten. Sindsdien werken vrijwilligers hard om het oude karakter nieuw leven in te blazen.

Nu 40 jaar later is het een bonte mix van zandweggetjes, eikenlanen, veen, bos, heide, graslanden, vennen en poelen. Schotse hooglanders houden het gebied open. Dat zorgt voor gevarieerde plantengroei. Door de aanleg van poelen en slenken is het aantal boomkikkers flink toegenomen.

Waar komt de naam Witte Veen vandaan?

Vanwege 2 bijzondere planten. In het Witte Veen groeien volop eenarig wollegras en veenpluis. Ze geven allebei witte accenten aan het landschap: wollegras heeft lange witte haren en veenpluis witte pluizen.

Smokkelen over de grens

Het grensgebied stond vroeger ook bekend als smokkelgebied. Vooral vlak na de Tweede Wereldoorlog waren er veel smokkelroutes in gebruik. Spannende verhalen doen de ronde over nachtelijke tochten door het veen, waarbij smokkelwaar werd overgedragen aan de andere kant van de grens.

Galgenbult

Vlak voor het einde van deze wandeling passeer je een heuse galg – nou ja, een reconstructie daarvan. Een galg in een natuurgebied? Ja, deze plek lag bewust aan een doorgaande handelsweg van Münster naar Deventer. Dan kon iedereen goed zien wat er met misdadigers gebeurde.

Tijdens de Dertigjarige oorlog (1618-1648) is de Galgenbult veel gebruikt. Vlakbij ligt ook het Schavotveldje. Vermoedelijk werden daar de beenderen van veroordeelde misdadigers begraven, maar helemaal zeker is dat niet.

Volgens lokale overlevering zou de Galgenbult ook bekend hebben gestaan als een plek waar het spookte. Vooral in de avonden zouden wandelaars liever een omweg nemen om deze plek te vermijden.

Hoe komen al die rododendrons in dit veengebied?

Tijdens de wandeling zul je opvallend vaak rododendrons tegenkomen. Die zijn te danken aan de Twentse textielfamilie Van Heek, een van de machtigste textielfamilies van Twente, vooral bekend uit Enschede. Hun bezittingen in het buitengebied lieten ze vaak verfraaien met lanen, vijvers en exotische planten zoals rododendrons, bedoeld als ‘groene buitenplaatsen’ om de drukte van de industrie te ontvluchten.

De familie Van Heek was ooit eigenaar van het Witte Veen (en ook van het Buurserzand). Bedoeling was om er een soort kuuroord voor arbeiders van te maken. Zo ver is het echter nooit gekomen, maar nog steeds zijn er verschillende Van Heek-sporen in het veengebied zichtbaar. Waaronder de vele rododendrons.

Bijzondere flora

  • bijzondere veenmossen
  • zeldzame libellensoorten: hoogveenglanslibel en Noordse glazenmaker
  • klokjesgentiaan
  • eenarig wollegras
  • veenpluis
  • lavendelheide

Bijzondere fauna

  • de zeldzame boomkikker (vooral in het voorjaar)
  • bijzondere vlinders: het heideblauwtje
  • vleermuizen
  • diverse bijzondere vogelsoorten

Met wat geluk kun je in het voorjaar of najaar overvliegende kraanvogels horen of zien. Hun karakteristieke roep klinkt ver over het veen.

Werk in uitvoering

De ontwikkeling van het Witte Veen is nog lang niet afgerond. Wat er zoal nog aan plannen ligt:

  • de aanleg van nog meer heidepoelen om de zeldzame kamsalamander in Nederland te behouden,
  • het kappen van het naaldbos aan de zuidrand om de grondwaterstand te verhogen en daarmee de heideveentjes te behouden,
  • het ondieper maken van de Hegebeek, waardoor het water minder hard wegstroomt en de grond natter wordt – goed voor bijzondere natuur.

Meer weten? Kijk op www.natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/witte-veen.