Wandelroute Renderklippen (12 km)

De Renderklippen: levend stuifzand

De naam ‘Renderklippen’ roept meteen vragen op. Rendieren op de Veluwe? Of misschien heuvels die financieel interessant zijn? Helaas, de waarheid is prozaïscher én mysterieuzer tegelijk: niemand weet het zeker. Vermoedelijk heette het gebied ooit ‘Vemderklippen’, naar het buurtschap Vemde. Dat veranderde in de loop der eeuwen tot het huidige Renderklippen. Het woord klippen verwijst naar de heuvelrug die hier als een klip uit het landschap oprijst, stoer en markant. Of misschien naar het fijne klipzand dat zo kenmerkend is voor dit gebied.

De Renderklippen vormen een van de grootste actieve stuifzandgebieden van Nederland. Hier bepaalt de wind de regels. Hij tekent ribbels in het zand, schuift duinen op en laat de zon eroverheen dansen. Aan de randen liggen steile zandhellingen, in het midden open vlaktes waar amper iets groeit. Een miniwoestijn, midden op de Veluwe. Met wat verbeelding hoor je er zelfs een kameel brommen.

Dat dit landschap niet door de natuur, maar door de mens is gemaakt, maakt het extra bijzonder. Eeuwenlang lieten boeren hun schapen de heide kaalvreten, kapten ze hout en staken ze plaggen. Zo verdween de dunne humuslaag en kreeg de wind vrij spel. Wat ooit armoede en overexploitatie betekende, is nu juist natuur met een hoge zeldzaamheidswaarde. Tussen het zand groeien pioniers als zandzegge en buntgras, en boven de vlakte jubelt de veldleeuwerik. Zonder beheer zou de boel binnen enkele decennia dichtgroeien, een goede reden om schaapskuddes hun eeuwenoude werk op de Renderklippen te laten doen.

Schaapskooi Renderklippen

Al 60  jaar trekt hier dagelijks een schaapskudde over de heidevelden bij Heerde en Epe. De schapen houden het landschap open, de heide jong en levend. En eerlijk is eerlijk: ze zorgen ook voor vertedering. In het voorjaar zijn de lammetjes onweerstaanbaar, in juni het scheren een dorpsfeestje, en een herder met staf en honden op de heide blijft een plaatje waar menig wandelaar stil van wordt, of in elk geval zijn camera pakt.

De kudde bestaat uit Veluwse heideschapen, een oud ras dat bijna het veld had geruimd in de vorige eeuw. Begin 20e eeuw waren er nog maar enkele tientallen over. Dankzij liefhebbers en herders met hart voor traditie grazen ze nu weer als vanouds, met hun rustige tred en stoïcijnse blik die lijkt te zeggen: wij deden dit al vóór de toeristen kwamen.

(maker: Erik Peek)

Hert in bronsttijd

Rond uitkijktoren De Haelberg wemelt het van de edelherten. Vooral in de bronsttijd (van half september tot half oktober) wordt het hier een spektakel van formaat. De mannetjes laten van zich horen met hun indrukwekkende burl: een mengeling van oerkreet, stoomfluit en keelklank die over de heide rolt. Het is de start van de jaarlijkse strijd om de harten van de hinden.

De rivalen stoten, duwen en draaien hun imposante geweien in elkaar. Soms breekt er eentje af, soms druipt een verliezer af met gekrenkte trots. De winnaar krijgt wat hij wil: een harem van 10 tot 20 dames. Zo hard als het er aan toegaat, zo sereen is het om vanaf een afstand te luisteren naar dat diepe geburl, met de geur van hars en heide om je heen.

Zwijn

Wie wild wil zien, moet geduld oefenen, plus een beetje geluk hebben. Vanaf een schuilhut kun je het beste wachten, stil als een boomstam, terwijl het bos langzaam tot leven komt. Zie je verse omgewoelde aarde of een modderbad aan de rand van het pad? Grote kans dat er een wild zwijn in de buurt is.

Zo’n zwijn is een imposante verschijning: een volwassen keiler kan wel 120 kilo wegen, en kijkt je aan met een blik van ik was hier eerst. Toch zijn ze verrassend schuw. Meestal hoor je alleen geritsel of gesnuif, en als ze jou ruiken, zijn ze weg voordat je je camera kunt pakken. De grootste kans op een ontmoeting is in de vroege ochtend of tegen de schemer, als ze op zoek zijn naar iets eetbaars: eikels, wortels, of met een beetje pech jouw picknickappel.

De Haelberg: uitkijk over de Veluwe

De Haelberg vormt het kloppend hart van de Renderklippen. De uitkijktoren staat op een van de hoogste punten van de Veluwe en trakteert je op een uitzicht waar je even stil van wordt. Vanaf de top zie je een mozaïek van heidevelden, lichtgekleurde zandvlaktes en in de verte de donkere randen van het dennenbos.

Hier kun je niet alleen het landschap, maar ook het wild bewonderen. In de ochtendschemer trekken herten en zwijnen over de open heide, en in de bronsttijd klinkt het burlen als een oerkreet uit een andere tijd. De wind draagt het geluid kilometers ver. Soms hoor je het zelfs als er geen dier te zien is.

Maar zelfs zonder wild is het uitzicht de klim waard. De weidsheid, de kleuren, het spel van licht en schaduw: vanaf de Haelberg ervaar je de Veluwe zoals onze voorouders die moeten hebben gezien: groots, woest en wonderschoon.