Wandelroute Buurserbeek & Buurserzand (16 km)

De Buurserbeek

Eerst even een aardrijkskundig feitje, want dat helpt je de historie beter te begrijpen. De Buurserbeek is het middelste stuk van een riviertje met 3 namen:

1. de Duitse Aa: van de bron in het plaatsje Ahaus tot aan de grens,
2. de Buurserbeek: van de grens tot Diepenheim,
3. de Schipbeek: van Diepenheim tot de monding in de IJssel bij Deventer.

Scheepvaart

Je zou misschien denken dat deze rivier op tamelijk natuurlijke manier door het landschap kronkelt. Niets is minder waar: Aa, Buurserbeek en Schipbeek zijn het resultaat van eeuwenlang knutselen en verbouwen. Buurserbeek en Schipbeek waren ooit verschillende beekjes. De Buurserbeek stroomde eerst dwars door Haaksbergen (dat zijn bestaan dan ook hoogstwaarschijnlijk aan dit riviertje te danken heeft) en stroomde verderop bij Almelo uiteindelijk naar de Regge.
Maar rond 1400 werd de Buurserbeek een stukje naar het zuiden verlegd. Dat maakte een verbinding met de Schipbeek mogelijk. Handig voor scheepvaart. Dankzij deze fusie groeiden Schipbeek en Buurserbeek uit tot een belangrijke handelsverbinding tussen Deventer en Duitsland. In de 19e eeuw kreeg de rivier er nog een functie bij: de rivier werd gebruikt voor het vervoer van textiel uit Twente naar blekerijen in Haarlem.

Van transport naar waterbeheer en recreatie

Gaandeweg is het economische belang van de Buurserbeek toch verdwenen door de opkomst van transport via de weg. Op een heel ander punt werd de beek wel steeds belangrijker: de waterhuishouding in oostelijk Nederland.
In de 20e eeuw werd het riviertje bovendien ook populair in de regio als zwemwater. Op zomerse dagen, bij niet al te diep water, mocht je erin zwemmen. Tot ver in de jaren 60 trokken gezinnen uit de regio op warme zomerdagen naar de Buurserbeek voor een frisse duik. Kinderen met opgerolde broekspijpen, ouders op een handdoek in het gras: zo zag de zomervakantie eruit voor veel Twentenaren. Op de eerste kilometers van deze wandelroute zie je aan diverse bankjes en privé-terrasjes dat de Buurserbeek nog steeds populair is onder recreanten.

Opknapbeurt voor de Buurserbeek

In de afgelopen jaren is er opnieuw druk gesleuteld aan de Buurserbeek. Waar vroeger schippers luid roepend hun waar naar Duitsland vervoerden, hoor je nu vooral vogelzang, het ruisen van het gras en af en toe het geplons van een kikker. Werd de loop van de beek vanaf de middeleeuwen tot aan de 20e eeuw stukje bij beetje rechtgetrokken, nu zijn in een paar van die rechte stukken de bochten weer teruggekomen. Ook oevers zijn weer in natuurlijke staat hersteld.
Een dubbel voordeel: niet alleen goed voor plant en dier, maar uiteindelijk ook voor de mens. In regenrijke perioden kan een rivier met bochten meer water herbergen. Een mooi voorbeeld van het nieuwe meanderen zie je op punt 10 van deze route.

Schipbeekpad

Deze wandelroute volgt een km of 5 de loop van de Buurserbeek. Smaakt dit traject naar meer? Kijk dan eens naar het Schipbeekpad, een meerdaagse wandelroute van 90 km.
Startpunt is de Haarmühle, vlakbij de Nederlands-Duitse grens.
Eindpunt is Deventer, waar de Schipbeek in de IJssel uitmondt.
De route is gemarkeerd met wit-blauwe tekens en volgt het lokale wandelknooppuntennetwerk.

Meer over de Buurserbeek

www.canonvannederland.nl/nl/overijssel/twente/haaksbergen/buurserbeek

Het Buurserzand

De naam Buurserzand doet je misschien denken aan duinen of stuifzand. In werkelijkheid gaat het om een mix van heide, graslanden en plukjes bos. En het is er vooral heel nat. Het is met zijn 445 hectare zelfs een van de grootste natte heidegebieden van Europa. Vergeet het cliché van dorre zandverstuivingen: hier hoor je het zacht klotsen van water in de plassen tussen het veen en ruik je de vochtige geur van natte hei.

Jachtgebied van Van Heek

De vermaarde textielfamilie Van Heek kocht in de 19e eeuw het Buurserzand, om de heidevelden te gebruiken voor de jacht. Het echtpaar Jan Bernard en Edwina van Heek kozen Villa Zonnebeek, hier niet ver vandaan, als hun buitenverblijf.
Stel je voor: jagers in deftige kleding op paarden door de heide, met jachthonden om hen heen, op zoek naar wild. Dankzij het gebruik als jachtgebied is het Buurserzand nooit ontgonnen, terwijl veel omringende heide- en veengebieden dat wel werden. En dat is een raar besef: zonder de jachtdriften van Jan Bernard was dit natuurgebied er waarschijnlijk niet meer geweest. Een opmerkelijk staaltje natuurbehoud uit onverwachte hoek.
In 1923 overleed Jan Bernard van Heek. Zijn vrouw Edwina had blijkbaar minder jagersbloed in haar aderen en besloot in 1929 het Buurserzand aan Natuurmonumenten te schenken. Daarmee werd dit het eerste natuurgebied van Natuurmonumenten in de provincie Overijssel.

Bijzondere flora in het Buurserzand

• jeneverbes (sommige struiken zijn al 150 jaar oud, met hun grillige vormen lijken ze bijna levende standbeelden van de Twentse natuurgeschiedenis)
• bos met oude eiken en grove dennen
• zonnedauw
• blaasjeskruid
• gevlekte orchis
• klokjesgentiaan
• parnassia

Bijzondere dieren

• reeën
• amfibieën: poelkikker, heidekikker, kamsalamander

Bijzondere vogels

• wulp
• geelgors
• nachtzwaluw
• roodborsttapuit
• blauwborst
• houtsnip
• watersnip
• blauwe kiekendief
• grauwe klauwier

De toekomst van het Buurserzand

Natuurorganisaties werken eraan om het Buurserzand en het zuidelijker gelegen Haaksbergerveen in de toekomst weer ecologisch aan elkaar te knopen via een corridor. Tussenliggende stukken landbouwgrond worden opgekocht en delen daarvan omgezet naar vochtige heide.