Wandelroute De Ruïnekerk & het Mirakel van Bergen (13 km)

De Ruïnekerk & het Mirakel van Bergen

Geen bouwwerk bepaalt het dorpsgezicht van Bergen zo sterk als de Ruïnekerk (www.ruinekerk.nl). De geschiedenis van deze kerk gaat terug tot 1421. Dat was het jaar van de Sint-Elisabethsvloed, een watersnoodramp in Holland en Zeeland. Bij de ramp werd de plaatselijke kerk van Petten, zo’n 10-15 km ten noorden van Bergen, verzwolgen en kwamen 400 Pettenaren om het leven.

Ook Bergen merkte de heftige gevolgen van de ramp. Via een voormalige zeearm tussen Petten en Camperduin, de Zijpe, kon de zee een flink eind landinwaarts stromen. En via de Rekere (waar nu het Noord-Hollands Kanaal loopt) zelfs helemaal tot aan het dorp.

Een dag na de ramp werd in buurtschap Zanegeest, aan de oostkant van Bergen, een houten kistje gevonden. Daarin zaten een paar kerkschatten van de kerk in Petten. Waaronder een kelk met hosties.

Het nieuws over deze vondst bereikte Petten razendsnel. Ondanks de ramp in zijn eigen dorp trok de pastoor van Petten ogenblikkelijk naar Bergen en besloot hij ter plaatse de hosties te nuttigen. Het zeewater uit dezelfde kelk smaakte echter wat minder. Geen nood, hij besloot dat water gewoon maar te bewaren en goot het over in een houten schotel.

De Kapel van het Heilige Bloed

Een halfjaar later, rond Pinksteren 1422, haalde de Bergense pastoor de schotel weer uit de kast. Een wonder: in plaats van het zeewater trof hij een dun laagje rode stof aan. Geen twijfel mogelijk, dit is het bloed van Christus. Aldus werd het Mirakel van Bergen geboren.

Mirakels trekken pelgrims aan. In buurtschap Zanegeest werd een kapel gebouwd, de Kapel van het Heilige Bloed. En de oude dorpskerk in het huidige centrum werd vervangen door een veel grotere kerk. Die kerk werd daarmee de grootste van de provincie Noord-Holland. Het dorp werd ineens een bedevaartsoord.

Ruïnekerk & verschroeide aarde

In 1574, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werden zowel kerk als kapel verwoest. Dat was gek genoeg niet het werk van de Spanjaarden, maar van de geuzen, aangevoerd door Diederik Sonoy. Die hoopte dat de Spanjaarden het dan minder aantrekkelijk zouden vinden om nog verder op te rukken – de tactiek van de verschroeide aarde.

Het Mirakel raakte in de vergetelheid. De Ruïnekerk is nooit helemaal herbouwd, alleen het koordeel. Tot 1950 leek de kerk door algeheel verval ten onder te gaan. Zover is het gelukkig nooit gekomen. Van 1955 tot 1961 werd de kerk grondig gerestaureerd.

Maar van de Kapel van het Heilige Bloed is geen spoor meer terug te vinden. Alleen de straatnaam Kapellaan in Zanegeest verwijst nog indirect naar het mirakel van weleer. Deze wandelroute komt er langs. Je ziet nog wel een Mariabeeldje aan een boom.

Naast de Kapellaan herinnert nog een andere straatnaam naar het Mirakel: het Zakedijkje in de nieuwbouwwijk Saenegheest. Deze straat liep vroeger een stuk noordelijker, namelijk in het buurtschap Zanegeest. De naam Zakedijkje is een verbastering van Sacramentsdijkje, een directe verwijzing naar de uit Petten aangespoelde kerkschatten.