De Franciscaanse Voetreis

Van Florence via Assisi naar Rome – of omgekeerd

Er zijn wandeltochten die vooral je benen moe maken, en er zijn wandeltochten die ook je ziel in beweging zetten. De Franciscaanse Voetreis – een 574 km lange route van Florence via Assisi naar Rome – behoort tot die tweede categorie. Het pad voert door het hart van Italië, over heuvelruggen, langs middeleeuwse stadjes en eeuwenoude kloosters. En steeds opnieuw voel je de aanwezigheid van Franciscus van Assisi, de man die met zijn eenvoud en liefde voor de natuur generaties pelgrims heeft geïnspireerd.

Het pad van pelgrimspionier Kees Roodenburg

Dat Nederlandse wandelaars deze Franciscus-pelgrimstocht kunnen lopen, is te danken aan de pioniersgeest van Kees Roodenburg (1931–2025). In de jaren negentig trok hij met kaart en kompas door Umbrië, op zoek naar een route die zoveel mogelijk de weg van Franciscus weerspiegelde, maar tegelijk begaanbaar was voor moderne pelgrims.

De gids van Kees groeide uit tot een klassieker. Inmiddels bestaat de Franciscaanse Voetreis uit 34 dagetappes (samen ca. 574 km), zorgvuldig beschreven en voorzien van gps-tracks. Zijn leidende principe was helder: niet de snelste weg, maar de mooiste.

Met zijn gidsen en zijn onvermoeibare werk heeft Kees Roodenburg duizenden mensen de weg gewezen. In Italië kreeg hij officiële erkenning; in Nederland in 2022 ook nog een koninklijke onderscheiding. Inmiddels hebben 2 vrijwilligers zijn werk overgenomen: Pieter Quelle en Ruud Verkerke.

In de voetsporen van Franciscus

De jonge Giovanni Bernardone, later bekend als Franciscus van Assisi, werd geboren in 1181 of 1182 als zoon van een rijke lakenkoopman. Zijn leven veranderde na een visioen in San Damiano: “Ga, Franciscus, repareer mijn huis”. Na een korte carrière als ridder en gevangenschap in Perugia koos hij radicaal voor een ander leven.

Franciscus deed afstand van rijkdom en noemde zich Il Poverello (de arme). Hij koos voor armoede, eenvoud, verbondenheid met de natuur, en zorg voor de zwaksten. Zijn boodschap klinkt nog steeds door. Vandaag de dag herinnert Werelddierendag (4 oktober) nog altijd aan zijn diepe verbondenheid met al wat leeft.

Sporen van Franciscus

Onderweg op de Franciscaanse Voetreis kom je regelmatig zulke sporen tegen:

• San Damiano (Assisi)
  De kleine kerk waar Franciscus het visioen kreeg om “zijn huis te herstellen”. Tot vandaag een stille plek voor gebed en overdenking.
• Eremo delle Carceri (Monte Subasio)
  Hoog in het bos, waar Franciscus zich terugtrok om in stilte te bidden. Je loopt er tussen eeuwenoude eiken en voelt bijna de verstilling die hij hier zocht.
• La Verna
  Het klooster in de bergen waar Franciscus in 1224 de stigmata ontving. De kapelletjes, fresco’s en de stilte van het bos maken dit tot een van de meest aangrijpende plekken van de route.
• Fonte Colombo en Greccio
  Kloosters waar Franciscus leefregels schreef en voor het eerst een kerststal liet opstellen. Deze plaatsen herinneren eraan hoe zijn spiritualiteit ook het dagelijks leven en de liturgie vernieuwde.
• Basilica di San Francesco (Assisi)
  Hier vind je zijn graf, en de fresco’s van Giotto die zijn levensverhaal in beeld brengen. Voor velen is dit het hoogtepunt van de voetreis.

Wandelroute door drie regio’s

De bijna 600 km lange tocht slingert door Toscane, Umbrië en Latium. Toscane verrast met glooiende heuvels en cipressen, Umbrië met stille beukenbossen en eeuwenoude stadjes als Gubbio en Spello. In Latium verandert het landschap geleidelijk: olijfgaarden en wijngaarden maken plaats voor de aanloop naar de Eeuwige Stad.

Opsplitsen

De route kun je in 2 delen opsplitsen:

• Florence – Assisi (16 etappes, ca. 270 km)
• Assisi – Rome (18 etappes, ca. 300 km)

Wil je korter dan die meer dan 500 km, dan kun je dus kiezen voor een van deze helften, bijvoorbeeld alleen Florence–Assisi.

Meer info: franciscaansevoetreis.nl

Zwaarte

Wie denkt aan wandelen in Italië, ziet misschien zonovergoten paden en zachte hellingen voor zich. De werkelijkheid van de Franciscaanse Voetreis is pittiger. Elke dag klim en daal je honderden meters, vaak over rotsige paden. Het vraagt voorbereiding, goede schoenen en een portie doorzettingsvermogen. Ga er maar vanuit dat deze tocht zwaarder is dan de camino naar Santiago. Maar je ervaart wel meer stilte en natuur.

De Franciscaanse Voetreis versus de Via Francigena

Als je naar Rome wandelt, kom je snel de naam Via Francigena tegen: de oude middeleeuwse pelgrimsweg vanuit Canterbury naar de Eeuwige Stad. Veel Romegangers volgen (delen van) deze route. Toch kiezen steeds meer wandelaars voor de Franciscaanse Voetreis, of combineren beide wegen.

De verschillen zijn duidelijk:

• Via Francigena: een historische route, internationaal bekend, deels ook geschikt voor fietsers. Je volgt vaak de klassieke doorgaande wegen. Nadeel: geregeld lange stukken asfalt en minder stilte.
• Franciscaanse Voetreis: jonger, bedacht door Kees Roodenburg in de jaren ’90, met het motto niet de snelste, maar de mooiste weg. Deze tocht kiest bewust voor bergpaden, kloosters en spirituele plekken die verbonden zijn met Franciscus van Assisi.

Voor veel pelgrims die de Alpen al zijn overgestoken, vormt de Franciscaanse Voetreis een aantrekkelijk alternatief voor de laatste etappes naar Rome. Vanuit bijvoorbeeld de Gotthardpas of de Brennerpas kun je eenvoudig oversteken naar Florence en zo aansluiten op het pad richting Assisi en Rome.

Ook onderweg zijn er kruispunten:

• bij de Pas della Cisa kun je van de Via Francigena overstappen op de Franciscaanse route,
• of vanuit San Miniato langs de rivier de Arno naar Florence.

Praktische wandelinfo

Beste seizoen

De meeste wandelaars kiezen voor mei–juni of september–oktober. In juli en augustus kan de hitte zwaar zijn, zeker in de Apennijnen. In het voor- en najaar is het weer milder en zijn de paden vaak rustig.

Het pelgrimspaspoort (Credenziale)

Met een Credenziale del Pellegrino kun je je identificeren als pelgrim en verzamel je stempels van herbergen, kloosters en dorpen. Met voldoende stempels ontvang je in Assisi of Rome een Testimonium, een officieel bewijs van je pelgrimage.

• In Nederland verkrijgbaar via de Vereniging Pelgrimswegen naar Rome (alleen voor leden).
• In Italië verkrijgbaar in o.a. Assisi (bisschoppelijk paleis) en Gubbio.

Gidsen en kaarten

De meest recente druk van de wandelgids is de elfde editie, die in 2024 verscheen. Deze editie is geschreven door Pieter Quelle en Ruud Verkerke, die sinds eind 2018 de zorg voor route en gids hebben overgenomen van Kees Roodenburg. De gids bevat routebeschrijvingen, kaarten en gps-tracks. Bij aankoop van het boek ontvang je ook de digitale bestanden, handig op je smartphone. Actuele updates en routewijzigingen vind je altijd op franciscaansevoetreis.nl.

Overnachten onderweg

Elke etappe eindigt in een dorp of stad met overnachtingsmogelijkheden: eenvoudige hotels, B&B’s, agriturismi of soms een klooster. Reserveren kan handig zijn in drukke seizoenen, maar vaak volstaat bellen of mailen enkele dagen van tevoren. Een lijst met actuele adressen is gratis verkrijgbaar als je de gids hebt besteld.

Kamperen?

Voor avonturiers is kamperen ook een optie, al zijn campings schaars en is wildkamperen officieel verboden. Toch vertellen wandelaars dat ze met toestemming van boeren of agriturismo’s vaak hun tent mochten neerzetten.

Andersom: van Florence naar Rome

De meeste pelgrims vertrekken vanuit Florence. Toch kiezen sommigen ervoor de tocht omgekeerd te lopen: van Rome naar Florence.

Voordelen:

Beide richtingen hebben hun charme, maar altijd geldt: je loopt door landschappen en dorpen die sinds de middeleeuwen nauwelijks veranderd lijken.

Links voor meer info

• Officiële website: franciscaansevoetreis.nl
• Pelgrimspaspoort (Nederland): pelgrimswegen.nl