Alles over pelgrimstochten

Lange voettochten ondernemen naar religieuze bestemmingen: het is van alle tijden. Maar sinds enkele tientallen jaren nemen pelgrimstochten weer een grote vlucht. Dat komt natuurlijk vooral door de populariteit van Santiago de Compostela. Wat komt er bij zo’n pelgrimstocht kijken? Deze pagina’s vertellen je er alles over. Ook andere interessante pelgrimsplaatsen komen aan bod.

In mei 2021 is Klaas van der Poel, de auteur van dit onderdeel over pelgrimspaden, overleden. Tweevoeter is enorm dankbaar voor alle tijd en energie die Klaas hier geheel belangeloos in heeft gestoken!

Eerst over pelgrimeren in het algemeen

Voordat je je gaat verdiepen in concrete pelgrimsroutes, is het goed om stil te staan bij de vraag wat pelgrimeren eigenlijk inhoudt. Waarom kiezen zoveel mensen voor een pelgrimstocht? En welke rol spelen zingeving en spiritualiteit in de motivatie van deze pelgrims?

• Waarom een pelgrimstocht ondernemen?
• Over pelgrimeren en spiritualiteit

De grote 3 pelgrimstochten

En dan de praktijk: wat zijn de belangrijkste bestemmingen voor pelgrims?

• Naar Santiago de Compostela (ca. 2500 km, 100 dagen)
• Naar Rome (ca. 1900 km, 80 dagen)
• Naar Jeruzalem (ca. 5000 km, 170 dagen)

Je ziet het al: je bent een hele tijd onderweg. Overweeg je ooit een van deze pelgrimstochten te gaan ondernemen? Dan twee opmerkingen:

1. Maak je geen zorgen: het hoeft niet ineens, het hoeft niet per se te voet, je bent niet de eerste of de enige.
2. Maar pas op: het kan behoorlijk verslavend werken!

Andere pelgrimsroutes

Behalve bovenstaand drietal is er in Europa nog een menigte van oude en nieuwe pelgrimsplaatsen te vinden. Naar al deze plaatsen gaan nog steeds veel mensen, in groeiende aantallen, meestal per trein of per touringcar. Maar er is geen enkele reden waarom je als moderne wandelaar/pelgrim niet ook deze pelgrimsplaatsen tot je doel zou kiezen.

Vijf bijzondere heiligdommen

Ik beperk me tot een paar heiligdommen die zich als pelgrimsdoel bijzonder onderscheiden. Naar ieder van deze pelgrimsdoelen lopen min of meer goed beschreven paden. Ze zijn allemaal de moeite van het ontdekken waard.

• Assisi – St Franciscus
• Canterbury – de Pilgrims Way
• Czestochowa – de Zwarte Madonna
• Iona – St Columba
• Olavspad

Nog andere pelgrimsplaatsen

Om je interesse te wekken en gaande te houden geef ik hieronder (heel in het kort) nog eens drie plaatsen in Europa die ieder een speciale faam genieten als pelgrimsdoel.

Lourdes

Lourdes, in zuid-west Frankrijk, mag niet ontbreken op de lijst van pelgrimsoorden in Europa. Het is waarschijnlijk het meest bekende Maria-oord van de wereld, per jaar bezocht door zo’n 5 miljoen pelgrims. Ze komen bijna allemaal per modern vervoer, maar dat mag de fietser/wandelaar niet beletten het in zijn reisdoelen op te nemen.

Het is een echt katholiek oord. Het is een genadeoord, waar veel zieken naar toe gaan en waar vroeger, maar ook nu nog, veel genezingen worden geboekstaafd.

Lourdes dateert van rond 1860, toen het meisje Bernadette Soubirous een aantal verschijningen kreeg van de heilige maagd. Sindsdien is het een magneet voor pelgrims. Met name katholieken, uit heel Europa en uit heel de wereld.

Echternach

Echternach, in Luxemburg, is de rustplaats van St Willibrord, de patroonheilige van Nederland. Hij is begraven in de kerk van de abdij die hij hier heeft gesticht. Zijn graf vertoont een mengsel van Keltische en Karolingische symbolen die hem kenschetsen als een monnik uit Ierland uit de tijd van Karel de Grote.

Interessant is de springprocessie die jaarlijks plaats vindt op zijn feestdag op de dinsdag na Pinksteren. De weg naar Echternach is een mooie wandeling/fietsroute van zo’n 800 km, die een goede training biedt voor een echte grote tocht. Een combinatie van het Nederlandse Pelgrimspad en de GR5 brengt je tot voor de deur van Echternach.

Mont St Michel

Mont St Michel ligt in Frankrijk, aan de kust tussen Normandië en Bretagne, zo’n 600 km vanaf Nederland. Het is een rotsig eilandje dat bij vloed door water wordt omgeven. De rots wordt geheel ingenomen door een klooster en een kathedraal, gewijd aan de aartsengel Michael die hier in het jaar 700 aan de stichter, St Aubert verscheen.

Het is landschappelijk een heel markant en historisch punt. De bebouwing laat zien dat hier de aanzet is gegeven voor de ontwikkeling van de gothiek. Vanuit Nederland is het voor een pelgrim niet te ver. Wellicht is Mont St Michel op de weg naar Santiago de Compostela een omweggetje waard.

Lokale heiligdommen

Verder zijn er ook door heel Europa een menigte van kleine, lokale heiligdommen. Overal kom je ze tegen als je op pad gaat naar één van de grote pelgrimsbestemmingen. En meestal zijn dat ontroerende ontmoetingen. Ontmoetingen met een oud verhaal (hoe koning Clovis zich liet dopen), een bijzondere gebeurtenis (de stad Nancy werd ooit van een draak verlost), of een lokale topper (ken je St Gussaud, St Waltraud, St Zita?).

Meestal gaan naar de gedenkplaatsen van die heiligen of die gebeurtenissen ook wel pelgrimspaden. Lokale mensen organiseren er wandeltochten heen. Maar even vaak zijn de paden, de data en de tijden goed bewaarde geheimen.

buiten Europa

Tot zover Europa. Ook buiten Europa vind je nog een flink aantal bedevaartsplaatsen – vooral in Azië en Latijns Amerika.

• Pelgrimsroutes buiten Europa

Pelgrimeren te voet of per fiets?

Op deze pagina’s ga ik ervan uit dat pelgrimeren wandelen betekent. Dat is niet echt waar. Je kunt ook per auto of per touringcar gaan of per fiets natuurlijk. Een fiets heeft ook wel wat, en er zijn ook hele goede reisbeschrijvingen en gidsen voor pelgrims per fiets. Kijk bijvoorbeeld onder de namen Reitsma en Benjaminse. Maar als verstokte wandelaar – en ook voor het gemak – hou ik het bij pelgrimeren per pedes apostolorum – dat is te voet.

Er zijn nog veel andere keuzen en beslissingen te maken voor je op pelgrimstocht gaat: in één keer of in etappes, met of zonder tent, alleen of met gezellen, op bospaden of op asfalt, met een kompas of met een gps, onderdak bespreken of op goed vertrouwen.

Je kunt op veel manieren pelgrim zijn. De beste manier om uit te vinden wat je past is om met ervaren pelgrims te praten. Die vind je het makkelijkst bij de grote pelgrimsverenigingen: het Genootschap van Sint Jacob of de Vereniging Pelgrimswegen naar Rome. Maar er is één goeie raad die voor alle pelgrims geldt: Alles wat je thuis laat is mooi meegenomen.

Meer weten over pelgrimstochten?

Nederlandse pelgrimsorganisaties

• Genootschap van Sint Jacob: www.santiago.nl
• Vereniging Pelgrimswegen naar Rome: www.pelgrimswegen.nl

Literatuur

Noot: dit lijstje boeken is verouderd. Aanvullingen zijn welkom!

• Rebecca Solnit: Wanderlust, Verso, London, 2001, ISBN 1-85984-623-8
  Een boeiend boek over allerlei aspecten van lopen en wandelen in het verleden en heden, met referenties aan bekende schrijvers zoals Rousseau en Wordsworth. Mooi en leesbaar Engels.
• Michel Jourdan en Jacques Vigne: Lopen Loutert – over de spiritualiteit van het wandelen, Ten Have, Kampen, 2003, ISBN 90-259-5358-1
  Een wel erg New Age boek, met veel ontleningen aan het boeddhisme.
• Herman Andriessen: Naar het land dat ik u wijzen zal, de spiritualiteit van het pelgrimeren, Lannoo, Tielt, 1986, ISBN 9020913441
  Goed doordacht, goed geschreven, veel referenties, tegen de achtergrond van de wandeltochten naar Chartres, geïnspireerd door Charles Peguy.
• James Harpur: De Heilige Weg – 2000 jaar christelijke pelgrimstochten, Schuyt & co, 2002, ISBN 90-6097-5960
  Mooi overzicht met prachtige foto’s.
• Ineke Albers: Heilige kracht wordt door beweging losgemaakt, PrintPartners Ipskamp, 2007, ISBN 9036728746
  Doorwrocht proefschrift over wat pelgrims beweegt en wat hen de spirituele ervaringen geeft die ze vaak beleven.
• Sigiswald Kuijken en Marleen Thiers: Op de Jacobsweg – pelgrimeren op oneindig, Lannoo, 2007, ISBN 9789020976359
  Een boek met veel aandacht voor de spirituele dimensie van het pelgrimeren.
• Jacques Attali: The labyrinth in culture and society, North Atlantic books, 1999, ISBN 1556432658
  Een interessante zoektocht in de achtergronden van cultuur en symbolen.