Wandelen Groene Hart vanuit Haastrecht

Een niet al te lange wandeling door de voormalige Heerlijkheid Stein. Ideaal als je van polderlandschappen en van historische verhalen houdt.

Wat maakt deze wandeling bijzonder

  • Het fijne stadje Haastrecht, met een bijzonder verhaal: Mariadevotie in een protestantse regio
  • De Steinsedijk: een mooie dijk met veel boerderijen
  • De Steinse Tiendweg: ooit een belangrijke verbinding van en naar Gouda, nu een graspad
  • Het voormalige klooster Emmaüs, waar Erasmus jarenlang studeerde

Honden

Laat die maar thuis. De Steinse Tiendweg heeft meer dan 20 overstapjes.

Alternatief startpunt

Deze route begint en eindigt bij een bushalte in Haastrecht. Aan het einde van de Steinse Tiendweg ben je 1,5 km verwijderd van NS-station Gouda Goverwelle. Als je dat station kiest als begin- en eindpunt, dan wordt de route dus 3 km langer, maar het scheelt je een busritje.

Met de auto

Op 100 m vanaf de bushalte, bij de rotonde linksaf, is een parkeerplaatsje voor een supermarkt. Hier is vrijwel altijd plek.

Ook leuk

Als je van wat langere wandelingen houdt: wandelroute Reeuwijkse Plassen, lengte 18/20 km. Ook deze route loopt langs de Steinse Tiendweg.

De verhalen achter deze wandelroute

Heerlijkheid Stein

Deze route loopt geheel door Stein, een buurtschap ten noorden van Haastrecht, tussen de Hollandse IJssel en de Reeuwijkse Plassen. Rond 1300 dook de naam Stein op, genoemd naar de heer Arnoud van Steyn. Eeuwenlang werd dit buurtschap de Heerlijkheid Steyn genoemd, maar in 1795 werden heerlijkheden opgeheven en ontstond de gemeente Land van Stein. Na een aaneenschakeling van herindelingen in de afgelopen 2 eeuwen valt Stein nu deels onder de gemeente Reeuwijk (boven de spoorlijn) en deels onder de gemeente Haastrecht (beneden de spoorlijn).

Steinse Tiendweg

Dwars door Stein loopt de Steinse Tiendweg, een grasdijkje met aan beide kanten een wetering. Het is alleen toegankelijk voor wandelaars. In 2006 is het grondig opgeknapt, mede dankzij wandelvereniging Te Voet.
Tiendwegen zijn onlosmakelijk verbonden met de ontginning van veengebieden. In Nederland zijn er meer dan vijftig. Aanvankelijk werden ze alleen door boeren gebruikt, later groeiden ze uit tot belangrijke verbindingen tussen steden. En in enkele gevallen zelfs meer dan dat. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de Steinse Tiendweg een stukje verbreed vanwege het belang voor oorlogvoering. Dat gebeurde na stevige discussie, waar ook de toenmalige burgemeesters van Rotterdam en Amsterdam zich in mengden.
Was het vroeger ooit een belangrijke verbinding voor handelaars en soldaten, tegenwoordig is het een van de mooiste graspaden in het Groene Hart en heerlijk voor rustzoekers. Vooral in het voorjaar en de zomer is de Steinse Tiendweg erg mooi, dankzij het hoge gras en andere flora.

Erasmus en Klooster Emmaüs

Desiderius Erasmus, een van de grootste denkers die Nederland ooit heeft voortgebracht, werd geboren rond 1467 en verbleef van zijn 20ste tot 25ste in het klooster Emmaüs, aan de westrand van Haastrecht. Dit klooster bezat een uitgebreide bibliotheek met Latijnse en Griekse standaardwerken. Hier kon hij volop studeren.
Van het kloosterleven had Erasmus echter niet zo’n hoge dunk. Hij was namelijk onwettig kind van een dorpspastoor. Daardoor kende hij als geen ander de beperkingen van het celibaat. In zijn Colloquia laat hij een van de hoofdpersonen zeggen: “Want wat vindt men in het klooster? Smulpapen, drinkebroers, seksuele vrijbuiters, lesbische vrouwen. Het is dus niet verantwoord om naïeve jonge meisjes en jongens naar het klooster te lokken waar het moeilijker is om kuis te leven dan in de wereld.”
Van het oorspronkelijke klooster is vrijwel niets meer over. Tegenwoordig staat hier kaasboerderij ’t Klooster. Binnen is een Erasmuskamer, met een antieke haard en een tafel, waaraan Erasmus gewerkt zou hebben. Ook staat er een kinderstoel die hem zou hebben toebehoord. De kaasboerderij is op alle dagen van 9 tot 18 uur geopend, behalve zondag en dinsdag.

Het Geheim van Haastrecht: een dagboek…

Honderd jaar lang hield het mysterie de inwoners bezig. Het draaide allemaal om een verzegelde envelop van een kilo zwaar, nagelaten door Paulina Bisdom van Vliet, een adellijke burgemeestersdochter. Zij overleed op 1 juni 1923. Op de envelop stond een duidelijke instructie: “Niet openen voor er honderd jaar voorbij is.”
Dit mysterieuze pakketje werd van generatie op generatie doorgegeven en was onderwerp van veel speculatie in het dorp. Zouden het brievenwisselingen zijn geweest? Of een groot geldbedrag?
In september 2023 werd eindelijk het langverwachte geheim onthuld. Dat geheim bleek haar dagboek, met een harde, rode kaft en de tekst ‘Tagesbuch’ erop. Het dagboek gaf een inkijkje in haar privé-leven. Ze schreef niet alleen over gebeurtenissen in haar leven, maar ook haar innerlijke gedachten en herinneringen aan dierbaren. Verder was het gevuld met spreekwoorden en citaten voor elke dag van het jaar.
Paulina Bisdom van Vliet liet naast dit dagboek ook een historische erfenis na. Ze schonk haar woonhuis, dat nu Museum Bisdom van Vliet is, aan de gemeenschap. Daarnaast is de Overtuin, ooit haar privétuin, nu een openbaar park.
Een ander opmerkelijk bouwwerk dat aan Paulina wordt toegeschreven, is het cultuurgebouw Concordia, opgericht aan het begin van de 20e eeuw. Haar visie was duidelijk: ze wilde de inwoners van Haastrecht verheffen en stimuleren om naar het theater te gaan in plaats van naar bordelen, iets wat ze sterk afkeurde.

Haastrecht en Maria ter Weghe

In het Groene Hart zou je niet direct een katholiek bedevaartsoord verwachten. Des te opvallender is de Mariadevotie in Haastrecht. Jaarlijks vindt hier een feest plaats ter ere van Maria ter Weghe. Deze opmerkelijke Maria verricht ook bij zieken thuis haar heilzame werk.

Een eikenboom bij Dinant
De oorsprong van de devotie rond Maria ter Weghe ligt in België, in het dorpje Foy vlakbij Dinant. Daar werd in 1607 een oude eik omgekapt om er planken van te maken. Grote verrassing: in het binnenste van de boom vond de houthakker een Mariabeeldje achter een tralie van drie staven. Blijkbaar had deze eik ooit een holte en was die later dichtgegroeid. Het beeldje, slechts 22 cm hoog, stelde de klassieke Madonna voor: een gesluierde Maria met het kind Jezus op haar rechterarm.
De vondst kwam eerst een tijdje in een kasteel te staan en daarna in de holte van een andere eik langs dezelfde weg. Dankzij een serie wonderbaarlijke voorvallen en genezingen ontstond een toeloop van pelgrims. Vijftien jaar later werd er een kerk gebouwd, waarin het beeldje een ereplaats kreeg.

Op weg naar Haastrecht
Door de Reformatie kwam het katholicisme zwaar in de verdrukking. Een groep Jezuïeten liet uit de houtblokken van de omgehakte eikenboom getrouwe kopieën maken. Deze werden geschonken aan verschillende steden om de katholieken aldaar een hart onder de riem te steken.
In 1647 kreeg ook Haastrecht een replica. Toen deed een huis aan de Hoogstraat (nu nummer 98) nog dienst als kerkgebouw, maar 35 jaar later verscheen ongeveer op de plaats van de huidige kerk een simpele schuurkerk met rieten dak.
De huidige rooms-katholieke kerk, Sint-Barnabaskerk, gebouwd in de 19e eeuw, is gewijd aan Barnabas, een discipel van Jezus (niet te verwarren met Barabbas, de misdadiger die door Pilatus werd vrijgelaten in plaats van Jezus). Het beeldje staat op het Maria-altaar aan de rechterkant.
Na de komst van het Mariabeeldje vonden allerlei genezingen en andere wonderen plaats, zoals een blinde weduwe die haar zicht weer terug kreeg. En de wonderen beperkten zich niet tot het katholieke volksdeel: ook een protestants meisje genas van haar epilepsie. De faam van Haastrecht als bedevaartsplaats groeide snel.
Bijzonder is dat deze Maria ook ambulante zorgkwaliteiten had. Bedlegerige mensen konden een verzoek indienen om Maria een tijdje thuis ’te leen’ te krijgen. Speciaal daarvoor werd een koffertje gemaakt. Zo kreeg Maria haar uiteindelijke naam Maria ter Weghe: Maria die op weg gaat.

Jaarlijks Mariafeest
Een van de opmerkelijkste genezingen was die van de 33-jarige Geertrui Bick uit Gouda. Door een ongeluk was ze al 17 jaar aan haar rechterkant verlamd. Artsen konden haar niet helpen, maar na de komst van het Mariabeeldje bij haar thuis kon ze opeens weer lopen en zich aankleden.
Dit alles gebeurde op 18 oktober 1647. Sindsdien is er jaarlijks op 18 oktober een Mariafeest in Haastrecht, met een eucharistieviering en een lichtprocessie door de kinderen.
Wel een tegenslag in 1962: het beeldje werd gestolen uit de Sint-Barnabaskerk en is nooit meer teruggevonden. Eerst werd het vervangen door een foto, maar later kocht men in Foy een getrouwe kopie. Al die tijd ging het jaarlijkse feest gewoon door.
In 1997 – precies 350 jaar na het begin van de Mariadevotie – bracht pastoor Hendriks het beeldje naar Rome. Daar werd het door paus Johannes Paulus II gezegend.

Kaartje en gps

Routebeschrijving

  1. Loop vanaf de bushalte richting rotonde. Schuin R zie je de Sint-Barnabaskerk liggen.
  2. Vlak voor rotonde LA (Grote Haven).
  3. Langs parkeerplaats voor supermarkt richting dijk.
  4. Bovenop dijk LA (Hoogstraat).
  5. RA (Veerstraat), ophaalbrug over.
  6. Daarna meteen RA (Jaagpad), langs Hollandse IJssel.
  7. Waar klinkerstraat L afbuigt, RD over fietspad.
  8. Na ruim 100 m schuin L de dijk op (Steinsedijk).
  9. Na 2 km, ongeveer 50 m voor plaatsnaambordje Hekendorp, bij wandelknooppunt 86 LA, langs hek en vaart aan rechterhand.
  10. Na 700 m over de grasdijk kom je bij een T-splitsing, hier LA, verharde weg.
  11. Na 500 m gaat de verharde weg over in een onverhard pad, de Steinse Tiendweg.
  12. Voetpad zwenkt naar L en R, dit pad nog 2,5 km (dik half uur) blijven volgen. Je zult heel veel overstapjes over hekken passeren.
  13. Aan het eind van Steinse Tiendweg, wandelknoopunt 90, LA over fietspad (links weide, rechts parkachtig landschap).
  14. Bij T-splitsing LA, over wildrooster en bocht naar R volgen, richting de dijk.
  15. Bovenaan LA, we zijn weer op de Steinsedijk.
  16. Aan de rand van de bebouwde kom zie je schuin L de ingang van de kaasboerderij.
  17. Dijk vervolgen, na 500 m RA (Veerlaan).
  18. Ophaalbrug over en bij T-splitsing RA (Hoogstraat).
  19. Tweede straat LA (Kerkstraat).
  20. Voor de ingang van de kerk LA, bocht naar R en weer naar L.
  21. Bij T-splitsing RA (Marktveld).
  22. LA (Kraanstraat) richting bushalte.