Klaas van der Poel (†)
Laatste berichten van Klaas van der Poel (†) (alles zien)

    Waarom naar Jeruzalem?

    Jeruzalem – mijn vaderstad

    Misschien ken je het lied nog wel met bovenstaande woorden als aanhef. Jeruzalem is immers door de eeuwen heen een wenkend perspectief geweest voor mensen die zich om de een of andere reden voelden aangesproken door de stad waar Christus heeft geleefd, is gestorven en verrezen. Priesters, ridders, eenvoudige mensen, voor wie Jeruzalem iets betekende.

    Een onbereikbaar ideaal

    Bijna 20 eeuwen lang was Jeruzalem wel een wenkend, maar voor de meesten ook een onbereikbaar perspectief. Je kon er alleen maar over zingen. Het is ver: hemelsbreed 3500 km en via een beloopbare weg minstens 6000 km. Dat is ruim 2x zo ver als naar Santiago en 3x zo ver als naar Rome. Reken op een jaar onderweg als je gaat lopen.

    Je kon ook over zee gaan, maar dat was al niet veel sneller en veel duurder. Bovendien was de weg erheen meestal uiterst onveilig. Niet alleen door de natuurlijke hindernissen, maar ook door rovers, moordenaars, ziektes en oorlogen. Toch bleef Jeruzalem, een wenkend perspectief – en ze trokken er heen, pelgrims, door de eeuwen heen.

    Op eigen kracht

    De moderne technologie maakt natuurlijk alles anders. Met een vliegtuig ben je in ongeveer 4 uur daar. Veel mensen maken zo ook hun moderne pelgrimstocht. En dat is goed.

    Maar sommigen spreekt toch iets anders aan. Zij zien een pelgrimstocht niet alleen als het bereiken van een doel, maar als een weg die je af moet leggen. Op eigen kracht, liefst lopend, gevaren trotserend, problemen oplossend, vasthoudend, met een doel voor ogen. Eigenlijk net zoals de middeleeuwse pelgrims het deden.

    Voor die mensen is dit verhaal geschreven. Zij hebben – net als mijn vrouw Helen en ik – al veel kilometers te voet afgelegd. Pelgrimspad, Camino de Santiago, Via Francigena. Nu wenkt het ultieme perspectief: een pelgrimstocht naar Jeruzalem, in het voetspoor van al die pelgrims die ons door de eeuwen voorgingen.

    Laatste update: april 2021

    Jeruzalem: van kruistochten tot moderne voettochten

    In de vierde eeuw na Christus trok Helena, de moeder van Keizer Constantijn de Grote naar het heilig land. Ze zocht en vond het heilig kruis en bouwde een kerk op de plaats van de verrijzenis. Niet veel later beschreef St Egeria haar tocht – als vrouw alleen, in die tijd – van Spanje naar Jeruzalem. Karel de Grote wilde wel naar Jeruzalem en correspondeerde er over met de machthebbers in Turkije, maar hij kwam er niet aan toe om te gaan.

    Kruisvaarders

    Wie wel gingen waren de kruisvaarders (voor hun routes: zie hieronder) met in hun kielzog grote groepen pelgrims. Daar waren er niet weinig bij uit onze streken: Godfried van Bouillon, graaf Robert van Vlaanderen, en later per schip een hele expeditie uit Holland en Friesland, die als ‘geschenk’ uit Egypte een aantal klokken mee terug brachten, die nu nog in de toren van Haarlem hangen.

    Gerlach

    Een met naam en toenaam bekende kruisvaarder uit deze streken is een zekere Gerlach. Die ging naar Jeruzalem en kwam terug en vestigde zich vervolgens als kluizenaar in het Geuldal. Hij overleed ‘in de geur van heiligheid’ in 1165 en zijn graf wordt nog vereerd in Houthem Sint Gerlach.

    Via Venetië

    Het liep mis met de kruistochten, maar toch bleven mensen de tocht naar Jeruzalem ondernemen. Ben Wasser (zie bronnen) geeft een samenvatting van de dagboeken van een twintigtal pelgrims die tussen 1400 en 1800 van hier uit Jeruzalem bezochten. Via Venetië ging men meestal. Daar scheepte men zich in en liet zich dan door de Venetianen, langs diverse steunpunten, naar Palestina brengen.

    Georganiseerde reizen

    Dan is het even stil en begint de moderne technologie langzaam de voettocht te vervangen door de package tour. Tot het begin van de 21ste eeuw.

    In opkomst: voettochten

    De laatste jaren is er een toenemend enthousiasme voor verre voettochten: Lange Afstand Wegen worden Grandes Randonnées, en worden Europese Paden. We hebben de schelp verdiend en de gekruiste sleutels op de rugzak gehangen. Jeruzalem, de palmtak, wenkt nadrukkelijk. Er zijn enkele verslagen van mensen die, ieder op hun eigen wijze, de tocht van de Lage Landen naar Jeruzalem als voetganger hebben volbracht (zie literatuur).

    Welke pelgrimsroutes naar Jeruzalem zijn er?

    Hoofdroute via Duitsland en Balkan

    De rechte weg over land van Nederland naar Jeruzalem loopt door Duitsland, over de Balkan, langs Constantinopel, dwars door Turkije, Syrië en Libanon. Het is de weg die Godfried van Bouillon en de zijnen namen. Ik noem het daarom maar de weg van Godfried van Bouillon. Een moeizame weg, door (ook nu nog) niet bijzonder geciviliseerde landen en over veel natuurlijke hindernissen. Deze weg heeft ook Johanna van Fessem genomen en recent ook Francois-Xavier de Villemagne en Sebastiaan de Fooz.

    Hoofdroute via Italië en Griekenland

    Historisch gezien zijn veel pelgrims naar Jeruzalem via Italië gegaan, Venetië, Genua, Bari of Brindisi. Vanuit die havensteden dan per schip, via het vaste land van Griekenland, of via eilanden zoals Korfu, Kreta en Cyprus ergens naar de kust van Libanon of Palestina. Dit is de route die Richard Leeuwenhart, koning van Engeland in de 12de eeuw heeft genomen en het is ook de weg die Herman Post heeft gevolgd.

    Deze weg heeft het voordeel dat Rome ongeveer halverwege ligt, een goed punt om de reis te onderbreken en vandaar uit eens rustig te kijken hoe het verder moet. Het is een wat minder gevaarlijke weg misschien, met overigens nog genoeg hindernissen (de Alpen, Zuid-Italië, de Griekse bergen) om een aanmerkelijke uitdaging op te leveren. Zo lijkt het dan ook binnen het bereik van de moderne pelgrim om een droom waar te maken: als pelgrim naar Jeruzalem.

    Onze voettocht naar Jeruzalem

    Wij volgden de route van Richard Leeuwenhart. Ons verhaal vind je in het boek van Helen en Klaas van der Poel (zie literatuur). Op deze site vind je een samenvatting, opgedeeld in 4 stukken:

    1. van Nederland naar Rome, langs de Via Francigena
    2. van Rome naar Baria, langs de Via Appia
    3. van Bari naar Rhodos, dwars door Griekenland
    4. van Rhodos naar Israël en van noord-Israël naar Jeruzalem, langs de Israel Trail

    Deel 1: Nederland – Rome langs de Via Francigena

    Alles over onze tocht langs de Via Francigena vind je op de pagina Rome.

    Deel 2: Rome – Bari langs de Via Appia

    Drie Italiaanse havensteden

    Als je ‘zomaar’ op pelgrimstocht bent gegaan en je hebt inmiddels bedacht dat je pad via Rome uiteindelijk toch naar Jeruzalem moet gaan, dan ligt het voor de hand dat je volgende etappe gaat naar één van de oude havensteden aan de Adriatische zee: Bari, Brindisi of Otranto. Want:

    • Vandaar vertrok immers Caesar om in Griekenland Pompeius te verslaan.
    • Vandaar voeren in de middeleeuwen pelgrims en kruisvaarders, zoals Keizer Frederik II, naar het heilig land.
    • Vandaar vertrekken nu nog veerboten naar diverse plaatsen in Griekenland, zodat je later altijd nog kunt besluiten hoe je je tocht verder voortzet.

    Bari en Sinterklaas

    Wij kozen voor Bari omdat daar de relikwieën liggen van Sint Nicolaas, onze eigen Sinterklaas en mijn patroonheilige.

    Via Appia

    Van Rome naar Bari leidt de Via Appia, aangelegd in 312 voor Christus door de censor Appius Claudius en verlengd en verbeterd in de tweede eeuw na Christus door keizer Trajanus. Een mooie en eenvoudige route dus? Mooi wel, eenvoudig niet zo.

    • Op de eerste plaats is er geen reisgids van en zijn ook de kaarten van het gebied moeilijk te krijgen en niet van de kwaliteit die je als wandelaar graag wilt. Voetpaden zijn in Zuid-Italië niet ruim voorhanden. Dat betekent dus dat je als pelgrim toch vaak op asfalt terecht komt. Dat is meestal niet zo erg want de verkeersdrukte valt mee, maar soms doe je er toch goed aan een stukje bus of trein in te gelasten.
    • En is Zuid Italië wel veilig? De reputatie (Mafia, Camorra) is natuurlijk niet goed, maar gelukkig is onze ervaring op dit punt een hele andere. We hebben ons nooit bedreigd gevoeld, de mensen zijn aardig en geïnteresseerd – maar het helpt wel als je wat Italiaans spreekt en met de Italiaanse levenswijze vertrouwd bent.

    Een avontuurlijke weg

    De weg van Rome naar Bari is ruim 500 km lang. De Via Appia is er nog en is gedeeltelijk ook wel te belopen, maar stukken zijn ofwel verdwenen ofwel verkeersweg geworden. Een aangegeven wandelroute is er niet. Je bent dus aangewezen op kaarten (de beste die wij vonden was de 1:200.000 Shell-wegenkaart) en op je eigen initiatief.

    Dat betekent dat je vaak op bergweggetjes loopt, dat asfalt niet te vermijden is, maar ook dat een avontuurlijke reis gegarandeerd is en dat je geen andere wandelaars zult tegenkomen. Wat je wel tegenkomt is een schat aan culturele ontdekkingen, de geschiedenis van drieduizend jaar in beeld.

    Een culturele weg

    De Via Appia begint in Rome, kort na het Colosseum. Zo sta je al direct midden in de historie: Hier riep Petrus uit: “Waar gaat u heen, Heer?” toen hij Christus tegenkwam. Althans, zo zeggen ze.

    Zo gaat het verder langs historische steden als Capua, Santa Agatha dei Gothi en Beneventum, stad van de Samnieten. Een absoluut hoogtepunt is het Castel del Monte, paleis/burcht gebouwd door Frederik II.

    De olijfgaarden en steden van Puglia en dan tenslotte Bari, verrassend mooi en gaaf, en Sint Nicolaas is er prominent aanwezig.

    Nog drie pelgrimsbestemmingen in Zuid-Italië

    Dicht in de buurt van de Via Appia liggen in Zuid Italië maar liefst nog drie aanzienlijke pelgrimsbestemmingen, allemaal de moeite van een pelgrimstocht waard:

    • Mater Domini is een groot klooster complex en het moederhuis van de paters Redemptoristen (u weet wel, van Gerardus Majella, in Wittem). Het klooster ligt in de bergen een eindje ten Zuiden van Napels. 16 oktober, de feestdag van San Gerardo is het hier vol met pelgrims.
    • Monte San Michele Archangelo (de aartsengel Michael) is een heel oud bedevaartsoord gelegen op de Gargano, het schiereiland ten noorden van Bari (de ‘spoor’ van de laars). Het centrum is een grot waarin de aartsengel Michael is verschenen in het jaar 493. Het heiligdom heeft een grote rol gespeeld in de tijd van de Longobarden en de kruistochten.
    • Padre Pio (voluit San Pio de Pietralcina) heeft zijn heiligdom in San Giovanni Rotondo, een plaatsje ten noorden van Bari. Hij is mogelijk de meest populaire heilige van het ogenblik in Italië. Zijn heiligdom is dan ook druk bezocht. Mensen in Zuid-Italië gaan ervan uit dat een pelgrim die ze tegenkomen uiteraard onderweg is naar Padre Pio.

    Onze route in detail

    Literatuur

    1. Klaas en Helen van der Poel: Verhaal van een voettocht via Rome naar Jeruzalem, Eigen uitgave, 2006, ISBN 97890902133447
      Het tweede deel beschrijft de weg en de bezienswaardigheden van Rome naar Bari.
    2. José Vercoulen en Francine Frencken: Onderweg met Sinterklaas – een voettocht van Amsterdam naar Bari, Kontrast, Oosterbeek, 2002, ISBN 90 75666 512
      Een gezellig verhaal van twee Limburgse dames, van dag tot dag.
    3. Henk Erinkveld: Te voet naar Gerardus – van Wittem in Zuid-Limburg naar Mater Domini in Zuid-Italië. Boekwinkel de Wegwijzer, Wittem, 2004, ISBN 909006964.
      Een sobere vertelling van een eenzame pelgrim.
    4. Francesco Dufour: Alte Wege nach Rom, Tyrolia, Innsbruck, 1999, ISBN 3-7022-2252-9
      Beknopte maar goede beschrijvingen van de Via Francigena en de weg naar Bari, maar alleen culturele en spirituele bezienswaardigheden (een touringcargids).

    Deel 3: Bari – Rodos via Griekenland

    Waarom zou een pelgrim dwars door Griekenland lopen? Op die vraag zijn vier antwoorden:

    • omdat Griekenland op de rechte weg naar Jeruzalem ligt
    • omdat Griekenland over een prachtige natuur en aardige mensen beschikt
    • omdat het land overvloeit van cultuur en christelijk erfgoed
    • omdat het praktisch heel goed mogelijk is

    Op de rechte weg naar Jeruzalem

    In 2003 liepen Helen en ik van Nederland naar Rome. En in 2004 zetten we onze tocht voort van Rome naar Bari aan de Adriatische kust. Bari is een bekende pleisterplaats voor pelgrims naar het Heilig Land. Veel beroemde en minder beroemde pelgrims zijn ons vandaar voorgegaan. Keizer Frederik II bijvoorbeeld, op kruistocht in 1228.

    In april 2005 volgden we het spoor van deze doorluchtige voorganger en scheepten we ons in in Bari. ‘Het pad’ gaat uiteraard het eerste stuk over water, maar dat is tegenwoordig geen probleem: veerboten varen frequent en snel.

    Onze route leidde van Bari naar Patras op de Peloponnesus, dan over land naar Athene en vandaar naar Kreta. Op Kreta grotendeels de E4 van West naar Oost en vervolgens van Kreta per schip naar Rhodos – in het zicht van de Turkse kust.

    Alles bij elkaar zo’n 400 km lopen, waarvan 20 uur bergpaden plus 35 uur varen, ongeveer 1000 km. We deden er in totaal 26 dagen over, inclusief rustdagen. Onze belevenissen staan tamelijk uitgebreid beschreven in ons boek (zie literatuur).

    De natuur van Griekenland

    Dwars door Griekenland loopt een GR, de E4 van noord naar zuid over de Peloponnesus en dan van west naar oost over Kreta. De Griekse natuur is echter ruig en groots, de bergen zijn meestal veel hoger (2500 m) en woester dan je denkt. Het stuk op de Peloponnesus was ons te machtig. Daar kozen we de lokale wegen, maar op Kreta liepen we grote stukken van die E4, een sportieve uitdaging.

    We liepen in april, een mooie tijd, vóór de hitte van de zomer en de sneeuw lag nog op de bergtoppen. Griekenland is toeristisch en op reizigers ingesteld, maar pelgrims? Je bent waarschijnlijk de eerste die ze ontmoeten.

    De Griekse cultuur

    Griekenland is natuurlijk de bakermat van de klassieke cultuur. Daar is in het landschap niet zo veel van te zien, maar waar het wel is (bijvoorbeeld in Athene) is het heel indrukwekkend.

    Ook het Christendom heeft veel gedenktekens achtergelaten. Her en der verspreid in het landschap staan de kleine orthodoxe kerkjes. Bijna allemaal zijn ze open en bieden ze de gelegenheid om een kaarsje op te steken bij een prachtige ikoon.

    De apostel Paulus kom je regelmatig tegen: zowel in Athene als in Korinthe kun je staan op de plaats waar hij stond. Van twee apostelen kom je (terloops) het graf tegen: Andreas in Patras en Titus in Heraklion. En hier en daar kun je opzien naar de burchten van de kruisvaarders. Gelegenheid genoeg dus voor bestudering, bewondering en bezinning.

    Kaarten

    De voorbereiding is heel lastig, want voorgangers zijn er weinig en van paden en beschrijvingen is heel weinig sprake. Ook kaarten zijn een probleem. Wij gebruikten:

    • Peloponnese 1:250.000 Road Edition
    • Kreta (Westelijk deel en Oostelijk deel) 1: 100.000 Harms Verlag
    • Rhodos 1:200.000 Roadmap edition 2003 Mathioulakis

    Let op: alle gebruikte kaarten zijn slecht bijgewerkt en matig betrouwbaar!

    Openbaar vervoer

    Bussen rijden scherp op tijd, maar dienstregelingen zijn vrijwel niet verkrijgbaar. Bootverbindingen hangen af van de weersomstandigheden en zijn matig betrouwbaar. De informatie staat in principe op internet, maar zoveel mogelijk ter plaatse verifiëren!

    Hotels

    De hele route gaat door drukke toeristische gebieden. Er zijn overal grote en kleine hotels, zowel in de steden als in de dorpen. Het seizoen loopt van 1 mei tot 1 november. Buiten het seizoen is er overal plaats (maar soms dicht), in het seizoen is het druk. Vooral in de kleinere plaatsen zijn vaak kamers te huur (domatio), € 25 – 35 per nacht, onderhandelbaar, meestal heel geschikt, maar soms een beetje behelpen. Eten en drinken is overal voorhanden (tussen 12 en 5 vaak dicht).

    Onze route door Griekenland

    Hieronder volgt – in grote stappen – een beknopte beschrijving van de gevolgde route. De rest vind je in ons boek.

    • 1. Over de Peloponessus
      Er loopt een mooie toeristische weg van Patras naar Korinthe, meestal vlak langs de Golf van Korinthe. Aan je linkerhand reist steeds de Parnassus mee, zetel van Apollo en zijn muzen. Je loopt vrijwel steeds op asfalt, maar door wat slim kiezen en vragen zijn er meestal wel achteraf weggetjes te vinden.
      Halverwege, bij Egio, kom je (mogelijk) wat markeringen tegen van de E4, de Europese wandelweg die van hier naar de zuidpunt van de Peloponessos loopt, maar aan het eind van de dag duikt die de Vouraikos-kloof in. We verkenden de kloof een beetje, maar besloten na een paar kilometer dat dit voor ons te machtig was en we keerden terug naar de weg naar Korinthe.
      Kort na Korinthe raakten we verzeild in een netwerk van snelwegen en besloten verder de bus te nemen naar Athene. Vanuit de bus gezien leek dat een verstandig besluit. In Athene vonden we al snel de veerboot naar Chania op Kreta. Dat leverde een mooie zeereis op.
    • 2. Van west naar oost over Kreta
      Van Chania pakken we de bus naar Paleochoros aan de zuid-west punt van het eiland. Daar pikken we de E4 op (dezelfde die we in Egio zagen). We hebben er een Duits gidsje van (zie literatuur). Dat volgen we ongeveer een weeklangs de zuid kust.
      Een prachtige maar enerverende tocht, soms absoluut adembenemend. Halverwege besluiten we het toch iets makkelijker aan te gaan doen en steken via Herakleion over naar de noordkust. Daar is het goed lopen en in een paar dagen bereiken we Agios Nikolaos, bijna aan de oostpunt van het eiland.
    • 3. Van Kreta naar Rhodos
      Van Agios Nikolaos gaat een paar keer per week een veerboot naar Rhodos. Rhodos is een heel bezienswaardig eiland, maar de wandelmogelijkheden zijn er beperkt. Van hier kun je per boot naar het nabijgelegen Bodrum in Turkije en daar eventueel verder.
      Veerboten die vroeger van hier naar Haifa in Israël gingen, varen tegenwoordig niet meer en het lukte ons ook niet een vrachtschip, zieljacht of ander transportmiddel direct naar Israël te vinden. Dus terug per vliegtuig naar huis en vandaar later per vliegtuig naar Israël.

    Literatuur

    1. Klaas en Helen van der Poel: Verhaal van een voettocht via Rome naar Jeruzalem, eigen uitgave, 2006, ISBN 9789090213347
    2. Trans-Kreta E4, D Wahlen, R. Lencer: Trans-Kreta E4, Conrad Stein Verlag, 2000, ISBN 3-89392-188-5 (Duits), Verkrijgbaar bij Pied a Terre.

    Deel 4: naar Jeruzalem langs de Israel Trail

    Mijn vrouw Helen en ik gingen in 2002 op weg naar Rome, tenminste dat zeiden we tegen elkaar en tegen onze vrienden, maar stiekem wisten we wel dat we in de richting van Jeruzalem liepen. In 2003 bereikten we Rome. In 2004 arriveerden we in Bari en in 2005 eindigden we op Rhodos, in het zicht van de Turkse kust.

    Waarom we Turkije besloten over te slaan

    Thuisgekomen lazen we de schaarse beschikbare reisverslagen van voorgangers er nog eens op na. Het werd ons duidelijk dat een wandeling door de Turkse bergen en de Arabische landen voor ons (man en vrouw van ‘gevorderde’ leeftijd) geen goed idee was: te gevaarlijk.

    We zochten op internet naar scheepsroutes. Die moesten er zijn, maar waren er niet. Dan maar geheel of gedeeltelijk vliegen. Dat werd uiteindelijk geheel: van Amsterdam naar Tel Aviv, in een paar uur moeiteloos.

    Gouden ontdekking

    Daar namen we een dag de tijd om ons verder te laten voorlichten over de wandelmogelijkheden. Het werd The Israel Trail, een – toen nog – vrij nieuw wandelpad, buiten de steden om, door Israëlisch gebied van de Golan hoogte in het Noorden tot de golf van Akaba in het Zuiden, met Jeruzalem halverwege.

    We maakten kennis met de geestelijke vader van de Trail (Dani Gaspar) en bemachtigden een set 1:50.000 kaarten van het betreffende gebied. De Israel Trail bleek een gouden ontdekking: het is een heel mooi natuurpad, de markering is subliem en het brengt je via allerlei interessante plaatsen tot voor de deur van Jeruzalem.

    Weliswaar niet zonder problemen: kaarten en routebeschrijvingen bestaan alleen in het Hebreeuws, er zijn nergens nachtverblijven aangegeven en het pad beklimt iedere berg in zicht. Makkelijk is het dus niet, maar mooi en (in)spannend wel.

    Etappes

    De volgende dag bracht de bus ons naar Tveria aan het meer van Galilea. Aan het meer bezochten we eerst enkele plaatsen die bijzonder met Jezus verbonden zijn: Tabcha, Cafarnaum, de berg van de zaligsprekingen. We vonden het bijzonder inspirerende en tot de verbeelding sprekende plaatsen.

    We sliepen in de jeugdherberg in Suqoq en vandaar begonnen we te wandelen. De gevolgde route staat in detail elders op deze site. We volgden het pad langs het meer van Galilea, via Nazareth tot ongeveer Zippori. Vanwege het slechte weer pakten we daar de bus naar Haifa.

    Kort na Haifa pikten we de trail weer op en liepen, eerst door de sinaasappel- en bananenplantages en later langs het strand, tot bijna in Tel Aviv.

    Vervolgens om Tel Aviv heen tot aan Latrun. Daar vonden we gastvrijheid en een welverdiende dag rust in het klooster van de Trappisten. Vandaar was het nog maar 3 dagen door het bergland van Judea naar de poorten van Jeruzalem.

    Eten en slapen

    Alles bij elkaar liepen we er 15 dagen over. Eten en slapen lukte uiteindelijk altijd, mede door de hulp van veel vriendelijke en behulpzame mensen, zowel Israëli’s als Palestijnen. Meestal vonden we een hotel of kibbutz om te overnachten, maar we sliepen ook wel in kloosters, bij mensen thuis of onder de sterren. Dat kon goed, want de nacht was warm en droog, en alleen de jakhalzen hielden ons wat uit de slaap.

    Goede Vrijdag

    Zo stonden we op Goede Vrijdag 2006 op een plaats waar we 4 jaar naar toe hadden geleefd: voor de poorten van Jeruzalem – mijn vaderstad. Dan gaat er wel iets door je heen.

    Jeruzalem, het doel bereikt

    Door de Jaffa-poort liepen we – als zo vele pelgrims voor ons – Jeruzalem binnen. Dan ben je dus in een Midden-oosterse stad. We doken de souk in en slaagden er uiteindelijk in de kerk van het Heilig Graf te vinden.

    Op Goede Vrijdag om 12 uur, op het tijdstip van de kruisiging van Jezus, stapten we de kerk binnen, gebouwd op de plaats van Golgotha. Het schouwspel en de belevenis zijn onbeschrijfelijk. De hele Christenheid was daar bijeen en beleefde, ieder op zijn manier, de kruisiging van de heer. Wij ook.

    We gingen door bergen en dalen en om 3 uur was het ook voor ons volbracht. In trance liepen we de kerk uit, volgden de Via Dolorosa, verlieten de stad, klommen langzaam de Olijfberg op en meldden ons bij de zusters van het Maison d’Abraham, ons verbijf in Jeruzalem.

    We bleven nog 4 dagen in Jeruzalem en snelden van hoogtepunt naar hoogtepunt. Op het feest van de verrijzenis van de heer reikte de Patriarch van Jeruzalem ons een oorkonde en herinnering uit aan onze pelgrimstocht. We bezochten de ene na de andere plek waar Jezus was geweest, had gegeten en mensen had genezen. We bezochten de heilige plaatsen van de moslims en de Joden en baden met hen mee. We dwaalden door de souk, bezochten musea en praatten met mensen. Toen waren we voldaan en keerden langs een andere weg naar onze woonstede terug.

    De gevolgde route

    We volgden dus in principe de Israel Trail, met een paar kleine afwijkingen. De trail volgt een nogal bergachtig en ongebaand parcours. Ik geef daarom de afstanden in geschatte uren lopen i.p.v. in kilometers. De totale afgelegde afstand was ongeveer 300 km in 15 dagen. De trail komt maar sporadisch door steden en dorpen en je moet er dus op bedacht zijn om een flinke hoeveelheid eten en drinken mee te dragen en in te slaan als je kunt. Ik geef verder de overnachtingsadressen die wij gebruikt hebben, met de telefoonnrs. Het is uiteraard aan te raden om voor aankomst te bellen (en dus een mobiel mee te nemen).

    1. Tabcha – Tveria, 5 uur
      Casa Nova Hospice 04- 6721775
    2. Tveria – Kinneret, 5 uur
      Kibbuts Degania Bet 04-6755758
    3. Kinneret – Kfar Tavor, 7 uur
      Field School Alon Agalil 04-676625
    4. Kfar Tavor – Nazareth, 6 uur
      Klooster Sisters of Nazareth 04-6554304
    5. Nazareth – Haifa (gedeeltelijk lopen, gedeeltelijk met de bus)
      Youth Hostel 04-8531944
    6. Haifa – Ein Dor, 4 uur
      Prive adres
    7. Ein Dor – Caesarea, 8 uur
      Prive adres
    8. Caesarea – Nethanya, 7 uur
      Hotel Galil 09-8621621
    9. Nethanya – Herzlia, 6 uur
      Hotel Sharon 09-9525777
    10. Herzlia – Petach Tikva, 8 uur
      Youth Hostel 03-9226666
    11. Patech Tikva – Mitzpe Modiin, 6 uur
      Onder een boom
    12. Mitzpe Modiin – Latrun, 6 uur
      Klooster trappisten Latrun 08-9220065
    13. Latrun – Zuba, 8 uur
      Onder een boom
    14. Zuba – Ein Kerem, 4 uur
      Klooster Notre Dame de Sion 02-6415738
    15. Ein Kerem – Jeruzalem, 3 uur
      Hospice Maison d’Abraham 02-6284591

    Een uitgewerkt verslag is inmiddels verschenen in ons boek – zie literatuur hieronder.

    Literatuur

    1. Ben Wasser: Nederlandse pelgrims naar het heilig land, Terra, Zutphen, 1983, ISBN 90 6255 1475
    De kronieken van een twintigtal Nederlandse pelgrims naar Jeruzalem, van de 15de tot de 18de eeuw, geanalyseerd en besproken. Ze gaan allemaal via Venetie.
    2. Herman Post: Te voet naar Jeruzalem, 3500 km in 112 dagen, De Schaduw, Tilburg, 1998, ISBN 90 508 3018-8.
    Loopt in 1998 van Rome (eindpunt van zijn vorige reis) in één keer naar Jeruzalem. via Bari, noord Griekenland, dwars door Turkije, Syrie. Alleen, neemt veel liften en bussen. Leesbaar boek.
    3. Johanna van Fessem: Lopen in het licht, Dabar-Luijten, Heeswijk, 2002, ISBN 90 6416 3863.
    Boeiend verhaal van een vrouw alleen met tentje door de Balkan en Turkije. Soms wel wat afschrikwekkend, maar interessant. Vanaf zuid Turkije vliegt ze.
    4. Robert Payne: The crusades, Wordsworth editions, 1998, ISBN 1 85326 689 2
    Onderhoudend en gedetailleerd boek. Evenwichtig (een van de weinige over dit onderwerp).
    5. James Harpur: De heilige weg – 2000 jaar christelijke pelgrimstochten, Schuyt & co, 2002, ISBN 90-6097-596-0
    Mooi overzicht
    6. Francois-Xavier de Villemagne: Pelerin d’Orient, a pied jusque a Jeruzalem. Transboreal, 2003, ISBN 2-913955-33-9.
    Excellent boek (in het Frans). Een jonge man alleen via de Balkan, Turkije, Syrie, Jordanië. Avontuurlijke en spirituele reis.
    7. Klaas en Helen van der Poel: Verhaal van een Voettocht, via Rome naar Jeruzalem. 2006, eigen uitgave, ISBN 978-90-9021334-7.
    Een pelgrimstocht in etappes, via Rome, Bari, Athene, Rhodos, de Israel trail, naar Jeruzalem. Overzicht van de reis, met achtergronden, ervaringen en overwegingen.

    En sites

    Hier volgen nog een paar nuttige sites voor wandelaars in/naar Israël:

    www.iyha.org.il
    Israel youth hostel association. Een goed netwerk van betaalbare overnachtingsplaatsen.
    www.cicts.org
    Informatie bureau voor Christelijke plaatsen (inclusief kloosters, hospices) in heel Israël. Heel nuttig (voor Christenen).
    www.spni.org.il
    Beheerder van o.a. de Israel Trail. Veel nuttige informatie en hele vriendelijke mensen.
    www.goisrael.nl
    Israëlisch bureau voor toerisme. Veel nuttige informatie en kaarten.