Wessel Zweers
Laatste berichten van Wessel Zweers (alles zien)

Nederland heeft veel mooie rivieren, maar weinig zijn zo veelzijdig als de Dommel. Door de eeuwen heen is dit riviertje in Noord-Brabant de ultieme kameleon gebleken. Transport, landbouw, afwatering, energiebron, open riool en bovenal oogstrelende natuur – you name it, the Dommel did it.

Eerst even wat basisfeitjes. De Dommel ontspringt in Belgisch Limburg bij de Donderslagse Heide en stroomt bij Borkel en Schaft ons land binnen. Het loopt daarna dwars door twee provinciesteden heen (Eindhoven en Den Bosch) en fuseert met een ander riviertje, de Aa. Samen gaan ze verder onder de naam Dieze en monden ze uiteindelijk uit in de Maas.

Wat maakt de Dommel bijzonder?

Van recht naar bochtig

Op landkaarten zie je dat de Dommel sterk meandert. Dat is niet altijd zo geweest. Sterker nog: eigenlijk was de Dommel vroeger een veel rechtere rivier die ogenschijnlijk maar één doel voor ogen had: zo snel mogelijk in de Maas eindigen.

Naar alle waarschijnlijkheid hebben de Romeinen dankbaar gebruik gemaakt van deze rechtlijnigheid. Voor hen was de Dommel een plezierige noord-zuid-verbinding voor goederentransport. Vervoer over – zeker toen nog – slechte wegen was niet aantrekkelijk.

De tijden veranderden. In de 15e eeuw werden steeds meer bossen langs de oevers gekapt om er hooiland van te maken. De Dommel ging daardoor steeds meer slingeren. En dat is best bijzonder: meanderende rivieren zien we meestal als iets natuurlijks. Hier was het meanderen juist een indirect gevolg van menselijk natuurbeheer, dat achteraf gezien niet al te handig uitpakte.

Terug van bochtig naar recht

De tijden bleven veranderen. In de 19e en 20e eeuw werd het meanderen deels weer teruggedraaid. Daar was een goede reden voor. Al eeuwenlang was de Dommel een belangrijk afwateringskanaal om regenwater weg te werken. Van tijd tot tijd waren er overstromingen. Die werden nog eens versterkt door watermolens. Voor deze molens moest het water opgestuwd worden, met soms extra overstromingsrisico tot gevolg.

Daarnaast een nieuwe ontwikkeling: door sterke verstedelijking werd het ook nog een afvoerput voor steeds meer huishoudens. En ook nog een vieze afvoerput, tot 1950 had Eindhoven helemaal geen waterzuiveringsinstallatie. In 1950 was de Dommel de meest vervuilde rivier van Nederland. Als je snel van veel en vies regenwater af wil, dan schiet dat meanderen natuurlijk niet op. Exit meanderen, enter kanaliseren.

En weer van recht naar bochtig

Aan het einde van de 20e eeuw opnieuw een kentering. Dankzij moderne hulpmiddelen had men het waterpeil veel beter onder controle gekregen. Nu kon men het zich wel weer veroorloven om de Dommel zijn natuurlijke bochten terug te geven. De vraag blijft hoe natuurlijk die bochten ooit geweest zijn. Maar één ding is zeker: idyllisch zijn ze wel.

Tweevoeter-wandelroute

Tweevoeter heeft zelf een wandelroute van 16 km vanuit Liempde uitgestippeld. Dat is vlakbij Boxtel, maar dan aan de andere kant dan de Kampina. Bij deze wandeling loop je een paar km langs de Dommel. Daarnaast ook heel bijzonder: de route volgt deels het oude traject van het Duitse Lijntje, de voormalige schakel in de Europese spoorverbinding Londen – Sint-Petersburg.

Het Dommelpad

Wil je geen enkele kilometer van de hele Dommel missen? Dan is het Dommelpad iets voor jou. Er zijn twee varianten uitgewerkt: voor wandelaars en voor fietsers. Via de website kun je alle deelkaartjes downloaden en een papieren gidsje met wetenswaardigheden bestellen. Je kunt de route in beide richtingen lopen.

Meer dagwandelingen

Waterschap de Dommel biedt op zijn website een prachtige verzameling wandelroutes van 6 tot 19 km. Zowel lijn- als rondwandelingen. Ruime keuze dus voor een mooie dagtocht.

Van elke route kun je een kleurenfolder en een ingetekend wandelkaartje downloaden. Bijzonder is ook dat je sommige wandelroutes goed kunt combineren met een stadswandeling door Den Bosch of Eindhoven.

Kanoën op de Dommel

Naast wandelen leent de Dommel zich uitstekend voor kanotochten. Op grote delen kun je er kanovaren.

.

(maker: Joop Versluis)