Santiago de Compostela ligt in het noordwesten van Spanje. Als doel van pelgrims is het ongetwijfeld de bekendste bedevaartsplaats in West-Europa. Iedere wandelaar heeft er wel van gehoord. Velen dromen er van. En velen hebben de voettocht inmiddels volbracht.
Geen geringe prestatie, want het is ver. Vanuit Nederland zo’n 2500 km, ongeveer 100 dagen lopen. En als je je beperkt tot het Spaanse gedeelte (dus vanaf de Pyreneeën) toch nog zo’n 800 km, dus een maand lopen.
Maar wie de tocht onderneemt is niet alleen. Al ruim 1000 jaar zijn pelgrims ons voor gegaan. De laatste jaren arriveren er in Santiago jaarlijks rond de 100.000 pelgrims op eigen kracht. Er zijn dus mensen om je heen. Vooral aan het eind ben je met velen, soms zelfs heel erg velen. En dat is soms inspirerend, soms ook lastig.
Laatste update: mei 2021
Waarom bedevaartsplaats?
Santiago is een doel van pelgrims om verschillende redenen:
- Het is een oude Keltische weg naar het verre Westen, naar het einde van de wereld – finis terrae.
- Het is een plaats en streek die door de Spaanse koningen (met wat hulp van onze Karel de Grote) het eerst op de Moren werd veroverd. Daar wilden ze dus wel graag Christenen naartoe hebben.
- Bovenal: het is de plaats waar volgens de overlevering de relieken van de apostel Jacobus de Meerdere, de beschermheilige van Spanje, liggen. Daar moet het dus goed bidden zijn.
Lichaam van Jacobus
In het jaar 42 gaf koning Herodus Agrippa I van Judea opdracht om Jacobus te onthoofden. De legende wil dat het lichaam van Jacobus daarna in een stenen boot werd gelegd. Twee van zijn discipelen reisden daarin mee. De boot bereikte vanzelf de Galicische kust. Vervolgens werd het dode lichaam werd begraven aan de berg Libredón.
Het apostolische graf was al in de vergetelheid geraakt, totdat in 813 de kluizenaar Paio het herontdekte. Na de ontdekking groeide de graftombe uit tot een belangrijke plaats voor Spanje. En speelde Jacobus als ‘Matamoros’ een grote rol in de herovering van het land op de moren.
In de middeleeuwen werd Santiago een trekpleister voor de hele Christenheid, met name de Franken. De weg van Frankrijk naar Santiago werd de Camino Frances. Zo heet ook nu nog de weg die de meeste pelgrims uit de Lage Landen volgen.
Welke route naar Santiago?
Hoe je moet lopen naar Santiago hangt er – uiteraard – vanaf waar je vandaan komt. Voor mensen uit Nederland en België ligt het voor de hand om door Frankrijk te gaan. Maar ook dan zijn er nog drie traditionele wegen:
- de westelijke via Parijs (langs de Tour St Jacques),
- de middelste via Vezelay in de Bourgogne,
- de Oostelijke vanaf Arles.
Maar er zijn ook andere wandelroutes: pelgrimspaden die beginnen in Polen, in Zwitserland, of in Sevilla, Barcelona of Lissabon. En ieder van die pelgrimsroutes kent weer varianten.
Routebeschrijvingen
Het goede nieuws is dat er tegenwoordig van deze (en andere) pelgrimsroutes uitgewerkte beschrijvingen zijn. Er is een keur van boeken en reisverslagen met informatie en ervaringen. Deze informatie is met name te krijgen via de nationale verenigingen van pelgrims naar Santiago, zie verderop deze pagina.
In Nederland zijn enkele wandelpaden ontwikkeld die gaan in de richting van Santiago, met name:
- het Pelgrimspad (LAW 7) van Amsterdam naar Maastricht,
- het Japikspaad van St Jacobiparochie in het noordwesten van Friesland naar Hasselt in Overijssel.
Organisaties voor pelgrims
In bijna elk West-Europees land is wel een genootschap dat zich richt op Santiago-gangers.
- Nederland: Nederlands Genootschap van Sint Jacob
- Vlaanderen: Vlaams Genootschap van Santiago de Compostela vzw
- Wallonië: Amis de Saint Jacques de Compostella
- Frankrijk: L’association Rhône-Alpes des amis de Saint-Jacques + Société Landaise des Amis de Saint Jacques
- Groot-Brittannië: Confraternity of Saint James
Nederlands Genootschap van Sint Jacob
Het Genootschap heeft allerlei nuttige informatie voor pelgrims, onder andere over overnachtingsplaatsen (refugio’s) onderweg. Het beheert ook zelf een aantal refugio’s, zowel in Nederland als verder onderweg. Voor de beginnende Santiago-pelgrim is vooral het boekje Praktisch Pelgrimeren heel nuttig.
Pelgrimspas
Alle pelgrimsorganisaties geven bovendien een pelgrimspas uit. Dat is een internationaal erkend document waarop je als pelgrim – als je dat wil – stempels kunt verzamelen in de steden en dorpen langs de route. Op vertoon van de pelgrimspas kun je tegen een bescheiden vergoeding terecht in de Spaanse refugios, overnachtingsplaatsen voor pelgrims.
Eenmaal aangekomen in Santiago ontvang je in ruil voor een goed gevulde stempelkaart je Compostela. Dat is de officiële oorkonde dat je je pelgrimstocht ‘in de goede geest’ hebt volbracht. In de middeleeuwen was dit trouwens voor misdadigers (zondaars) voldoende om kwijtschelding van straf te verkrijgen.
Santiago bereikt?
Dan is het feest. De grote kathedraal kun je niet missen, je ziet hem al van verre staan. De menigte dwingt en dringt je naar het plein. Op het plein voor de kathedraal is er muziek en groepen pelgrims vanuit alle hoeken van Europa (en Brazilië).
In de kerk is het prachtig, Het beeld van Jacobus is daar en je kunt hem omarmen (als de rij niet te lang is). Er hangt een geur van wierook, het orgel speelt en als je geluk hebt zwaait het reusachtige wierookvat.
Buiten, in de Officina, krijg je je Compostela. En voor wie ooit zonden gedaan mocht hebben, is er een flinke aflaat. En dan ontmoet je al die mensen weer die je onderweg hebt leren kennen en met wie je samen opgetrokken bent naar je pelgrimsdoel: Santiago, de heilige magneet, die mensen trekt uit de hele wereld.
Daarna is het een paar weken afkicken, weer gewoon leren doen, je foto’s ordenen, je dagboek bijwerken. En uiteraard een boek of tenminste een website schrijven, zodat je je belevenissen kunt doorgeven aan al die mensen die nog na jou op pelgrimspad zullen gaan.
Meer lezen over Santiago
Informatieve websites
- Esprit du Chemin
Pelgrimsonderkomen in de Pyreneeën. De website bevat veel algemene informatie voor Santiago-lopers.
- Jabikspaad
Omvangrijke website over het Jabikspaad, een wandel- en fietsroute van St. Jacobiparochie in noordwest-Friesland naar Hasselt in noord-Overijssel. De route is bedoeld als begin van de tocht naar Santiago.
- Databank Bedevaartplaatsen in Nederland (BiN)
In deze databank van het Meertens Instituut is de bedevaartcultuur in Nederland van de zesde eeuw na Christus tot heden in kaart gebracht. De databank bevat gegevens over 642 bedevaartplaatsen.
- Winter Pilgrim
Alison Raju gaat in op de voor- en nadelen van een pelgrimstocht in de wintermaanden.
Wandelverslagen op deze site
- Margriet Fischer: Gaandeweg
- Louis Pemen: 2003 + 2005 + 2007
- Klaas & Helen van der Poel (2001)
Wandelverslagen elders
- Pieter, Irene, Thomas en Martijn
- Tosca Niterink en Anita Janssen
- Klaske de Jong
- Ruud Hoornenborg
- Jan Aartsen
- Ger en Thea Lenssen
- André Witlox
- Tonie Lassauw en Paul Elshout
- Peter Kuiper
- Gerhard Eshuis
- Petra Verhees
Fietsverslagen op deze site
Santiago-muziek
Literatuur
- Georgiana King: The way of Saint James, 1920
Een lijvig boek in drie delen, door een zeer goed onderlegde kunst historica, Amerikaanse, professor aan de universiteit van Bryn Mawr. Kent alle koningen en prinsen van Spanje op haar duimpje, weet van de geheimen van alle kastelen en plaatsen. Ze is de weg gegaan, maar blijft ongelovige. Een bijzonder document uit een andere eeuw. - Herman van Hilst: Onderweg naar Compostella, Elmar, Rijswijk, ISBN 9038900562
Een compact gidsje, van Le Puy naar Compostella. - Jeroen Gooskens: Ver onderweg, Valkhof pers, 1998, ISBN 90-5625-046-9
Goed verhalend boek, heel persoonlijke ervaringen. - Hans Burgman: Losgelopen woorden, Gooi en Sticht, Baarn, 2000, ISBN 9030409932
Heel goed leesbaar boek dat reiservaringen en levenservaringen op een verrassende manier door elkaar mengt. - Kurt Benesh: Santiago de Compostella- die Pilgerwege zum Jacobsgrab, Herder, Basel, 2000, ISBN 3-451-27297-0
Een mooi fotoboek. - Luis Carandel et al: El Camino de Santiago, Consejo de Europa, ISBN 84 7782 147 x
Een mooi fotoboek, met goede teksten. - Liber Sancti Jacobi, Codex Calixtinus, Xunta de Galicia, 1999, ISBN 84 453 2298 2
Het originele boek in het latijn. - Jean-Marc Lavreche: Les pas … sages d’un pelerin, 2003, Les editions de Mortagne, ISBN 2-89074-666-6
Poëtische en spirituele mijmeringen van een Franse Canadees, in de loop van de Camino.
Gastenboek
Mijn vrouw is zeer slechtziend. Ziet slechts 3%. Ze is ervaren wandelaar, maar op ruig terrein is het lastig lopen. Vooral dalend. Hoe is de ondergrond van de laatste 100 km, dus van Sarria naar Santiago? Zijn er veel steile afdalingen op brokkelige, glijdende weggetjes?
Dag Bernard,
het terrein wisselt nogal en gaat overwegend over weggetjes en paadjes met oneffenheden en heuvelachtig terrein met stijging en dalingen. Het lijkt mij lastig voor haar. Buiten de aangegeven route wandelen (bijvoorbeeld de route die fietsers nemen) is geen optie omdat het omlopen is en verkeer wandelen lastig en gevaarlijk maakt.
Ik zou het voor uw vrouw niet goed haalbaar achten wanneer ik het zo inschat.
Alle Goeds,
André
Dank je wel voor je reactie André. Blijft een nadenkertje dus. Wellicht leuk om te horen; we gaan het toch gewoon doen. Stapje voor stapje…
Hallo Bernard
Misschien een bemoediging voor jullie beide: In 2014 ontmoette ik op de Frances twee vrouwen. Een van hen was blind en de ander had een stoma! De blinde vrouw werd door de andere vrouw begeleid. Ik weet niet of ze tot Santiago zijn doorgelopen, maar het feit dat de blinde vrouw in staat was de weg te gaan(en de vrouw met stoma eveneens) laat zien dat het mogelijk is. Misschien zijn jullie al terug als je dit leest, maar als jullie nog gaan alvast buen camino.
Pelgrimsgroet, Peter Voncken
Ulestraten
Mag je nu ook de pelgrimroute lopen santiago de compostella ivm corona of is deze gesloten?
Voor zover ik weet nergens afgesloten. Maar voor ieder land gelden er wel voorschriften vanwege corona. Op deze pagina van het Genootschap van Sint Jacob een actueel overzicht:
https://www.santiago.nl/het-coronavirus-en-de-camino/
is het mogelijk het laatste stukje van de route naar Santiago de Compostella te lopen ( in een week of 10 dagen ). Waar te beginnen in spanje ?
Beste jklem,
Van Sarria naar Santiago de Compostela is 100 km, wat goed te lopen is in 4-5 dagen. Leuke bijkomstigheid is dat je dan ook recht hebt op een Compostela.
Ook prachtig is het rondje van Santiago de Compostela naar Finisterre en Muxia weer terug naar Santiago de Compostela. Ook goed te doen in een week.
Mijn zoon en ik (69 en 34 jaar) willen Sarria naar Santiago de Compostella lopen in de meivakantie 2022. Ongeveer 5 dagen want wij zijn aangewezen op de meivakantie (onderwijs). Kunt u ons info verschaffen over deze wandeling bijv mbt vlucht etc.
bvd Theo en Sjors
Hoi Theo en Sjors,
Wat leuk dat jullie dit samen willen gaan doen! Graag wil ik jullie informeren. Wilt u zo vriendelijk zijn om contact met mij op te nemen via het emailadres rj771829@gmail.com ?
Met vriendelijke groet, Ria
Wat leuk! Hoe was het?